W 21 krajach należących do Unii Europejskiej obowiązuje ustawowa płaca minimalna. W Austrii, Włoszech, Cyprze i krajach skandynawskich płaca minimalna nie jest określona i pozostaje w zakresie autonomii układowej pracodawców i związków zawodowych. Czy trudna sytuacja gospodarcza wynikająca z pandemii COVID-19 negatywnie wpłynęła na zmianę ustawowej płacy minimalnej? Do pewnego stopnia tak, ale w większości krajów UE, gdzie obowiązuje ustawowa płaca minimalna, odnotowano podwyżki. Jednak podwyżki płacy minimalnej w 2021 r. są skromniejsze niż były w 2020 roku.

Dane dotyczące kształtowania się stawki ustawowej płacy minimalnej brutto od 1 stycznia 2020 r. do 1 stycznia 2021 r. przedstawiono na wykresie poniżej. W 21 krajach UE z ustawowymi systemami płacy minimalnej (plus Wielka Brytania) stawki wzrosły we wszystkich, z wyjątkiem czterech.

Poszczególne kraje można podzielić na trzy grupy na podstawie podwyżki płacy minimalnej w euro.

Pierwsza grupa obejmuje pięć państw członkowskich z Europy Środkowej i Wschodniej, w których płace minimalne najbardziej wzrosły. We wszystkich przypadkach jest to ponad 5 proc. Są to: Łotwa, Słowenia, Słowacja, Bułgaria i Litwa. Wielka Brytania również znajduje się w tej grupie, gdyż płaca minimalna po przeliczeniu na euro w euro wzrosła tam o 6,3 proc. Inaczej jest w Polsce. Jeżeli weźmiemy polską płacę minimalna wyrażoną w złotych, to możemy odnotować wzrost o 8 proc., ale przy przeliczeniu na euro wzrost wynosi już tylko 0,5 proc., więc Polski nie możemy zaliczyć do tej grupy.

Druga grupa obejmuje kraje, w których płace minimalne wzrosły o 0,5–5 proc. Są to przede wszystkim kraje UE15 (Portugalia, Luksemburg, Holandia, Niemcy, Francja i Irlandia), ale Chorwacja, Rumunia, Malta, Czechy i Polska.

Trzecia grupa krajów to kraje bez wzrostu. Płaca minimalna pozostała zamrożona w Belgii, Hiszpanii, Grecji i Estonii.

Węgry to jedyny kraj, który zarejestrował spadek płacy minimalnej w przeliczeniu na euro, chociaż wynika to tylko z kursu wymiany, gdyż płaca minimalna w walucie krajowej wzrosła tam o prawie 4 proc.

Nie ma znaczącej zależności między poziomem płacy minimalnej a jej wzrostem krajach UE w 2021 roku. Wśród siedmiu krajów o najwyższym poziomie płacy minimalnej (są to wszystkie kraje UE15 z płacą minimalną powyżej 1550 euro: Luksemburg, Wielka Brytania, Irlandia, Holandia, Belgia, Niemcy i Francja), tam stopy wzrostu w 2021 r. wynoszą średnio 1–4 proc.

Wśród krajów z najniższymi stawkami płacy minimalnej (z zarobkami poniżej 650 euro, są to wszystkie kraje Wschodniej Europy: Łotwa, Słowacja, Bułgaria i Litwa), tam odnotowano znaczne wzrosty płacy minimalnej. Wolniej płaca minimalna wzrastała w Estonii i Rumunii. Warto jednak zauważyć, że wzrosty stawek płacy minimalnej wyrażone w lokalnych walutach mogą być wyższe, niż po przeliczeniu na euro. Taka sytuacja występuje w Polsce, Chorwacji, Czechach, na Węgrzech i w Rumunii.

W zeszłorocznym raporcie odnotowano podwyżki płacy minimalnej we wszystkich krajach z wyjątkiem Łotwy, gdzie płaca minimalna nie zmieniła się, podczas gdy średni wzrost w płacy minimalnej w latach 2019-2020 wyniósł około 6 proc., co stanowiło dwukrotność średniego tempa wzrostu w 2021 r. (3 proc.). Największe wzrosty w 2020 roku nastąpiły w niektórych krajach Europy Środkowej i Wschodniej, charakteryzujących się stosunkowo niskimi poziomami płacy minimalnej. (Polska, Słowacja, Czechy, Bułgaria, Litwa, Chorwacja i Estonia).

Dane dotyczące nominalnej ustawowej płacy minimalnej nie są niestety najbardziej adekwatne do porównań między krajami. Dokument roboczy Zmiany płacy minimalnej w ostatniej dekadzie, nisko opłacani pracownicy i osoby otrzymujące minimalne wynagrodzenie opisuje długoterminową perspektywę ewolucji stawki płacy minimalnej w ujęciu nominalnym i realnym, biorąc pod uwagę inflację i różnice w sile nabywczej w poszczególnych krajach UE.

Małgorzata Kuźma

Źródło: https://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef21015en.pdf

Małgorzata Kuźma

Zdjęcie: mat. własne

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”