ITUC (International Trade Union Confederation, Międzynarodowa Konfederacja Związków Zawodowych) co roku opracowuje raport obejmujący przestrzeganie prawa do strajku, prawa do zakładania i przystępowania do związków zawodowych, swobody obywatelskie, prawa do wolności słowa oraz zgromadzeń. Przyjrzyjmy się raportowi z roku 2021.

Gorzej przez pandemię

Na podstawie Globalnego Indeksu Praw 2021 opracowanego przez ITUC można zaobserwować, że rządy i pracodawcy wykorzystują pandemię Covid–19 do zwalniania pracowników, którzy ujawniali informacje na temat rozprzestrzeniania się pandemii na terenie zakładów pracy, ponadto naruszane były prawa do negocjacji, wzmożono również nadzór nad pracownikami.

Generalnie miejsca pracy stają się coraz mniej bezpieczne. W niektórych krajach (Białoruś, Kolumbia, Kambodża, Birma) pojawiają się ograniczenia w działalności związków zawodowych. Rośnie nadzór nad pracownikami, a to, co dzieje się pod tym względem w magazynach Amazona można nazwać skandalem na skalę globalną. W raporcie odnotowano również fakt uchwalenia represyjnego prawa w niektórych państwach (Honduras, Indie, Indonezja, Urugwaj, ale też Słowacja).

Pandemia COVID-19 zniszczyła miejsca pracy, społeczności i życie. Globalny Indeks Praw ujawnia haniebny apel rządów i firm, które realizowały program antyzwiązkowy w obliczu pracowników, którzy stanęli na pierwszej linii, zapewniając niezbędną pracę, aby utrzymać funkcjonowanie gospodarek i społeczności.

Kiedy uderzył COVID-19, dowiedzieliśmy się, kim są bohaterowie. Pracownicy na całym świecie opiekowali się chorymi, kładli jedzenie na naszych stołach i utrzymywali gospodarkę w ruchu. Ale mimo wszystko pracownicy są atakowani jak nigdy dotąd.

Rządy i pracodawcy wykorzystali pandemię, aby wyzyskiwać ludzi, od których zależy świat, zwiększając nadzór, łamiąc porozumienia, zwalniając pracowników, blokując i zastraszając związki oraz uciekając się do przemocy i morderstw – powiedział Sharan Burrow, sekretarz generalny ITUC.

Ósma edycja Globalnego Indeksu Praw ITUC ocenia 149 krajów pod względem stopnia poszanowania praw pracowniczych. Niestety, jak wynika z tego raportu, sytuacja w wielu miejscach na Ziemi jest zła lub bardzo zła. I tak, aż w 87 proc. krajów naruszone zostało prawo do strajku, w 74 proc. uniemożliwiono pracownikom zakładanie bądź przystąpienie do związków zawodowych. Do listy dziesięciu najgorszych dla pracowników krajów weszły dwa nowe: Białoruś i Birma. Na koniec najsmutniejsze: w sześciu krajach zamordowano działaczy związkowych, są to: Brazylia, Kolumbia, Gwatemala, Birma, Nigeria i Filipiny.

Od 1 do 5+

Global Right Index (Globalny indeks przestrzegania praw) 2021 wskazuje, w jakim stopniu w poszczególnych państwach respektowane są prawa pracownicze. Najlepszą oceną jest 1 (gdzie tylko sporadycznie naruszane są prawa pracownicze), najgorszą 5+ (brak gwarancji praw z powodu naruszenia praworządności). Zobaczmy, jak to wygląda w podziale na regiony i poszczególne państwa. Otóż najgorsza sytuacja panuje na Środkowym Wschodzie i w Afryce Północnej (średnia: 4,50). Nieco lepiej sytuacja przedstawia się w Azji i obszarze Pacyfiku (4,17), dalej mamy pozostałą część Afryki (średnia 3,71), obie Ameryki (3,48). Jak można było się spodziewać, najlepiej jest w Europie (średnia 2,51). Trzeba też odnotować, że w porównaniu z rokiem 2020 w większości regionów sytuacja się pogorszyła (wyższy wskaźnik). Wyjątkiem jest Afryka, gdzie w porównaniu z rokiem 2020 (wskaźnik 3,77) w roku 2021 mamy 3,71.

Niezależnie od sklasyfikowania regionów w poszczególnych państwach sytuacja może się różnić, i tak dwie najgorsze pozycje – z oceną 5+ zajmują dwa afrykańskie państwa: Burundi oraz Republika Środkowej Afryki. Chiny, co było do przewidzenia, dostały słabą ocenę 5. Z europejskich państw najgorzej (ocena 5 w rankingu) wypada Białoruś i Ukraina. Nie jest też dobrze w Turcji (również ocena 5). Skupmy się dalej na Europie: ocenę 4 dostaje Rumunia, Serbia, Grecja i Węgry. Lepiej, bo na 3, sklasyfikowano Polskę, Albanię, Belgię, Bośnię i Hercegowinę, leżącą na styku Europy i Azji Gruzję oraz Bułgarię. Na 3 wg tego rankingu zasłużyła też Rosja. Lepiej, bo na 2 zaklasyfikowano Chorwację, Czechy, Francję, Estonię, Litwę, Łotwę czy – co ciekawe – Szwajcarię. Najlepiej, bo na najwyższą ocenę 1 w Europie zasłużyła Dania, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Austria, Niemcy, Irlandia i Islandia, a także Włochy.

Co ciekawe, najlepszą ocenę 1 dostał także południowoamerykański Urugwaj.

Małgorzata Kuźma

Źródło: ITUC Global Right Index 2021

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”