Dochód rozporządzalny
Jednym z mierników sytuacji materialnej obywateli jest tzw. przeciętny dochód rozporządzalny na osobę w gospodarstwie domowym. Przez ostatnie lata rósł on dość szybko w Polsce, i tak np. w 2021 roku przeciętny dochód rozporządzalny na osobę w gospodarstwie domowym wzrósł w porównaniu z 2015 r. o ponad 56 proc. Przez te lata inflacja była niska, tak więc sytuacja gospodarstw poprawiała się, a co za tym idzie także nastroje społeczne. Wzrost inflacji w 2022 roku i fakt, że na razie utrzymuje się ona wysokim poziomie może zahamować ten pozytywny trend.
Co to jest dochód rozporządzalny gospodarstwa domowego? Według definicji znajdującej się na stronie GUS jest to: suma bieżących dochodów gospodarstw domowych z poszczególnych źródeł, pomniejszona o zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych płacone przez płatnika w imieniu podatnika, o podatki od dochodów z własności, podatki płacone przez osoby pracujące na własny rachunek, w tym przedstawicieli wolnych zawodów i osób użytkujących gospodarstwo indywidualne w rolnictwie oraz o składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.
W skład dochodu rozporządzalnego wchodzą dochody pieniężne i niepieniężne, w tym spożycie naturalne (towary lub usługi konsumpcyjne pobrane na potrzeby gospodarstwa domowego z gospodarstwa indywidualnego, bądź z prowadzonej działalności gospodarczej na własny rachunek – rolniczej i pozarolniczej) oraz towary i usługi otrzymane bezpłatnie. Dochód rozporządzalny jest przeznaczony na wydatki oraz przyrost oszczędności.
Poziom przeciętnych miesięcznych dochodów i wydatków*) na 1 osobę w gospodarstwach domowych oraz udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym w latach 2004–2021
Informacja o przeciętnym dochodzie rozporządzalnym na osobę w gospodarstwie domowym za dany rok podawana jest przez GUS w marcu następnego roku, tak więc dane z roku 2022 będą znane za dwa miesiące.
Prześledźmy jednak, jak kształtował się przeciętnym dochód rozporządzalny na osobę w gospodarstwie domowym przez ostanie kilkanaście lat (dane dostępne na stronach GUS od 2004 roku).
Aby mieć rzeczywisty obraz sytuacji gospodarstw domowym, warto dochód rozporządzalny zestawić z wydatkami. W skład przeciętnych miesięcznych wydatków wchodzą: żywność i napoje bezalkoholowe; napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe; odzież i obuwie; użytkowanie mieszkań i nośniki energii; wyposażenie mieszkań i prowadzenie gospodarstwa domowego; zdrowie; transport; łączność; rekreacja i kultura; edukacja; restauracje i hotele; pozostałe usługi i towary, a nawet „kieszonkowe”.
Im więcej z dochodu rozporządzalnego zostaje w kieszeni obywatela, tym lepsza jest jego sytuacja finansowa.
I tak w 2004 roku przeciętny miesięczny dochód rozporządzalnych wynosił 735 zł, wydatki natomiast sięgały 702 zł, co powodowało, że 95,4 proc. dochodu pozostającego w dyspozycji statystycznego Polaka był przez niego wydawane. W kolejnych latach dochód powoli rósł i jednocześnie spadał udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym. Na przykład w 2007 roku udział wydatków spadł do poziomu 87,9 proc.
Najwolniej dochód rozporządzalny rósł w latach 2010-2015, kiedy to wzrost rok do roku wynosił od 21 do 46 zł. Od 2006 roku wzrost wynosił ponad 100 zł rocznie. Od 2007 do 2014 udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym wynosił ponad 80 proc.
W 2021 roku przeciętny dochód rozporządzalny na jedną osobę to 2062 zł, zaś wydatki – 1316, co stanowiły 63,8 proc. udziału w dochodzie.
Małgorzata Kuźma
Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.
