Jakie są rodzaje mediacji?

Ryszard Kuźma, 27 stycznia 2023

Zapytani o rodzaj mediacji zazwyczaj odpowiadamy, że znamy mediacje cywilne, gospodarcze, karne, rodzinne, itd.

Jednak najprościej jest sklasyfikować mediacje biorąc pod uwagę różne aspekty, np.:

Biorąc pod uwagę klasyfikację prawną mamy następujące rodzaje mediacji:

cywilne – wszystkie spory, do których zastosowanie ma KC i które mogą być przedmiotem sprawy w Sądzie Cywilnym. Są to na przykład spory między klientem a firmą, roszczenia o zapłatę, itd.
gospodarcze – to spory, które mogą być przedmiotem sprawy w Sądzie Gospodarczym, czyli konflikty pomiędzy podmiotami gospodarczymi wynikające np. z niewłaściwego wykonywania zobowiązań wynikających z umowy czy nieuczciwej konkurencji.
społeczne – mediacje dotyczące konfliktów pomiędzy różnymi grupami społecznymi np. spory sąsiedzkie, konflikty pomiędzy mieszkańcami, a instytucją publiczną, itp.
karne – to mediacje pomiędzy podejrzanym (oskarżonym) a pokrzywdzonym, które dopuszcza kodeks postępowania karnego
pracownicze – to konflikty, które trafiłyby do Sądu Pracy. Dotyczą rzecz jasna spraw pracowniczych / kadrowych.
rodzinne – konflikty, które byłyby przedmiotem sporu w Sądzie Rodzinnym. Są to typowe spory dotyczące rozwodów, alimentów, ustalenia kontaktów z dzieckiem, itp.
rówieśnicze/szkolne – to metoda rozwiązywania konfliktów wśród dzieci i młodzieży na terenie szkoły, placówki opiekuńczo-wychowawczej lub resocjalizacyjnej.
transgraniczne – procesy mediacyjne dot. sprawach międzynarodowych i międzykulturowych. Najprostszym przykładem jest mediacja, gdzie dwie strony sporu mieszkają w różnych krajach lub posługują się różnymi językami.

Patrząc na model prowadzenia mediacji możemy wyróżnić:

facylitatywne (klasyczne) – rola mediatora w tego typu procesach ogranicza się do zapewnienia klientom przestrzeni do rozmów i wspomagania stron w dążeniu do uzyskania obopólnie satysfakcjonującego rozwiązania.
ewaluatywne (ocenne) – tu rola mediatora wykracza poza ramy klasycznych mediacji. Tutaj mediator może pomagać w wypracowaniu rozwiązania, poprzez ocenę proponowanych przez strony idei czy sugerując wręcz pewne rozwiązania.
transformatywne – procesy mediacyjne nie nakierowane na rozwiązanie konkretnego sporu a bardziej na zmianę charakteru relacji wynikających z konfliktu.

Wychodząc od strony komunikacji możemy wyróżnić:

bezpośrednie, czyli spotkanie stron w obecności mediatora.
pośrednie stosowane wtedy, gdy strony nie są gotowe na spotkanie. Wówczas klienci spotykają się indywidualnie z mediatorem, a ów mediator przekazuje im wzajemnie propozycje rozwiązań. Wypracowanie porozumienia i zawarcie ugody bez bezpośredniego kontaktu jest możliwe.
mediacje za pomocą nowoczesnych technik komunikacji (e-mediacje) – mediować można również przez telefon, za pomocą maila czy przy użyciu nowoczesnych narzędzi jak platformy pozwalające na organizację wideokonferencji / wirtualnych spotkań.

Biorąc pod uwagę kto jest inicjatorem mediacji, możemy je podzielić na:

sądowe – tu strony zostają skierowane do mediacji przez sędziego.
pozasądowe (prywatne, komercyjne) gdzie strony znajdują mediatora i wykorzystują jego pomoc, zanim sprawa trafi do sądu.

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.