Na początku czerwca 2021 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych. Przepisy wprowadzają nowe, korzystne rozwiązania w zakresie świadczenia wyrównawczego, obliczenia wysokości emerytur i rent, jak również kapitału początkowego.

Nowelizacja ustawy zakłada m.in. zwiększenie progów dochodowych uprawniających do jednorazowej pomocy pieniężnej i okresowej pomocy pieniężnej oraz umożliwienie przyznania pomocy pieniężnej jednorazowej dwa razy w roku (do tej pory jeden raz na 12 miesięcy).

Podniesienie kryteriów dochodowych przy pomocy jednorazowej

Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w ramach udzielania pomocy pieniężnej prowadzi wiele programów polegających na dofinansowaniu np. wyjazdów do sanatoriów czy zakupu aparatów słuchowych – skorzystanie z takiej formy pomocy uniemożliwia później danej osobie uzyskanie pomocy w razie jakiegoś niespodziewanego zdarzenia losowego lub pogorszenia stanu zdrowia, powodującego zwiększenie wydatków na opiekę i świadczenia medyczne.

Pomoc pieniężna jednorazowa będzie mogła być przyznana, jeżeli:

1. dochód osoby samotnie gospodarującej nie przekracza kwoty odpowiadającej 290 proc. najniższej emerytury (dotychczas: 220 proc.),
2. dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty odpowiadającej 220 proc. najniższej emerytury (dotychczas: 150 proc.),
3. dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty odpowiadającej 350 proc. najniższej emerytury, w przypadku gdy wnioskodawca jest osobą całkowicie niezdolną do pracy i do samodzielnej egzystencji (dotychczas: 300 proc.).

Pomoc pieniężna jednorazowa będzie mogła być przyznawana do wysokości 150 proc. najniższej emerytury, przy czym pomoc przeznaczona na częściowe pokrycie kosztów zakupu wyrobów medycznych będzie mogła być przyznawana do wysokości 350 proc. najniższej emerytury, a na dostosowanie pomieszczeń mieszkalnych do rodzaju niepełnosprawności jest przyznawana do wysokości 450 proc. najniższej emerytury.

Nowy okres składkowy

Ustawa wprowadziła nowy okres składkowy. Jest to okres pozbawienia możliwości wykonywania swojego zawodu przed 31 lipca 1990 roku na skutek represji politycznych za działania na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce. Okres ten uwzględnia się przy ustalaniu kapitału początkowego oraz przy ustalaniu prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy oraz wysokości tych świadczeń.

Szef Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych będzie potwierdzał nowy okres składkowy w drodze decyzji. Nowy okres może być dowodzony w szczególności dokumentami lub zeznaniami świadków.

Ponowne przeliczenie świadczenia

Osoby, które mają ustalony kapitał początkowy albo wysokość emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy przed 1 czerwca 2021 r. i chcą skorzystać z ich przeliczenia na podstawie zmienionych przepisów, powinny złożyć odpowiednio wniosek w sprawie kapitału początkowego (EKP) lub wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego (ERPO). Emerytura lub renta w nowej wysokości przysługuje  od miesiąca zgłoszenia wniosku.

• Podstawa wymiaru od przeciętnego wynagrodzenia

Obliczenie podstawy wymiaru kapitału początkowego, emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia dotyczy następujących okresów:

• pozbawienia możliwości wykonywania swojego zawodu przed 31 lipca 1990 r. na skutek represji politycznych za działania na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce,
• osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po dniu 31 grudnia 1955 r. za działalność polityczną,
• świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r.,
• niewykonywania pracy przed dniem 31 lipca 1990 r. na skutek represji politycznych,
• internowania na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym.
• Świadczenia wyrównawcze

Osoby posiadające status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych mogą składać wnioski o wypłatę świadczenia wyrównawczego. Świadczenia emerytalne lub rentowe tych osób nie mogą być niższe niż  2501,76 zł.

Świadczenia wyrównawcze będą przyznawane i wypłacane przez ZUS.

Świadczenie wyrównawcze przysługuje w kwocie stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą 2501,76 zł a kwotą emerytury lub renty (renty inwalidzkiej, renty z tytułu niezdolności do pracy) pobieranej przez osobę uprawnioną. Środki będą wypłacane razem z emeryturą lub rentą.

Aby ubiegać się o świadczenie wyrównawcze, należy złożyć wypełniony wniosek, a także dokumenty potwierdzające nadanie statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych.

Ustawa z dnia 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 794)

Stan prawny na dzień 13.10.2021 r.

Maria Szwajkiewicz