Rozmowa z Krzysztofem Doślą, przewodniczącym ZRG NSZZ „Solidarność”.

– Za nami wyjątkowy rok, „rok online”. NSZZ „Solidarność” ani na moment nie zawiesił swojej działalności, czuwając nad jakością, pośpiesznie, z racji dynamiki biegu spraw w czasie pandemii, stanowionego prawa?

– Rok był wyjątkowo trudny. Nie mogliśmy, chyba nikt nie mógł, na jego początku przewidzieć rozwoju wypadków, determinowanych przez koronawirus. Związek nie zaprzestał działalności. Gospodarka znalazła się w gorszym, spowodowanym pandemią, położeniu. Pandemia wywołała kilkuprocentowe spowolnienie gospodarcze, i raczej zwiększyła ilość problemów pracowników w zakładach pracy. Kolejne rozporządzenia nakładały ograniczenia. Sami też zrezygnowaliśmy z części swoich przyzwyczajeń z obawy przed zachorowaniem i jego konsekwencjami. Musieliśmy się dostosować do wymogów sanitarnych, lecz Biuro Zarządu Regionu, w zmieniony sposób, funkcjonowało. Świadczy o tym liczba spraw rozwiązywanych w Dziale prawnym, szkolenia prowadzone on-line, realizowane programy europejskie czy  redagowanie i wydawanie mediów związkowych.  Liczba rozwiązywanych konfliktów i podjętych interwencji też była niemała. W wielu zakładach pracy zawierano porozumienia umożliwiające skorzystanie z tarcz antykryzysowych. Wszyscy zdawaliśmy egzamin z międzyludzkiej solidarności.

– Porozumienia, z powodu trudnej, wymuszonej pandemią sytuacji, często zakładały ograniczanie wynagrodzeń. To były ustępstwa daleko idące?

– Tak, ale zakładały one ochronę miejsc pracy. Bezrobocie wzrosło o 1 procent wobec listopada 2019 roku. To jest jeden z najlepszych wyników w Europie. Mimo wiosennych spadków również średnia płaca w sektorze przedsiębiorstw od stycznia do listopada ub.r. nieco wzrosła. Wzrosła także – zgodnie z zapowiedziami – płaca minimalna i minimalna stawka godzinowa. Szybkie decyzje o pomocy, podejmowane w pierwszej fali pandemii, uratowały wiele firm przed upadkiem i ocaliły tysiące miejsc pracy. Jak brak takich decyzji pogrąża rynek pracy, boleśnie przekonały się choćby kraje południowej Europy. Jest i nuta optymizmu, rozpoczęte pod koniec grudnia szczepienia dają nadzieję na stopniową poprawę sytuacji.

– Pośpieszne działania spowodowały jednak kryzys dialogu społecznego. „Solidarność” wycofała nawet swoich reprezentantów w Radzie Dialogu Społecznego, a przewodniczący Piotr Duda stwierdził  w październiku ub.r., że strona rządowa złamała jego zasady. Jak zapowiada się kondycja dialogu w tym roku?  

– Mam nadzieję, że wraz z odesłaniem koronawirusa w niebyt i zakończeniem stanu pandemii powróci na właściwe tory dialog społeczny. Ten opiera się na rozmowach, na wymianie poglądów, po to, by osiągnąć zgodę na drodze ustępstw. Wydawało się, że można korzystać z procedur i technik, stosowanych aby dialog był efektywny. Przedłużający się nadzwyczajny czas pandemii pokazał, że byliśmy w błędzie. Niekoniecznie tylko z powodu braku woli stron dialogu. Trzeba ponadto pamiętać, że jak w każdym kryzysie, tak i teraz, są grupy interesów, które chcą przy okazji ugrać coś dla siebie, pomajstrować przy prawie pracy, np. poluzować ograniczenia w niedzielnym handlu. „Solidarność” nie pozwoli, aby sytuacja związana z pandemią była wykorzystywana do liberalizacji kodeksu pracy, do omijania strony społecznej. Strona rządowa oraz pracodawcy chcieli niekiedy chadzać na skróty. Próbowano wprowadzać rozwiązania bez konsultacji. Przykładem było dokonanie, przy okazji jednej ustaw „antycovidowych”, zmian w RDS. Dopiero po naszym proteście rząd wycofał się z prób ograniczenia autonomii rady. Wprowadzenie do tzw. tarczy antykryzysowej zapisów dających wyłącznie premierowi prawo odwoływania członków Rady Dialogu Społecznego, przy jednoczesnym odebranie prezydentowi dotychczasowych uprawnień, było przykładem legislacyjnego niedbalstwa.

(…)

– Presję i rygor w czasie pandemii odczuwa każdy z nas, gdyż musimy zrezygnować z szeregu wolności obywatelskich. Pod koniec grudnia rząd cofnął się przed zapowiadaną „sylwestrową godziną policyjną”, czyli zakazem poruszania się w sylwestrową noc. Czy jest zagrożona równowaga między odpowiedzialnością obywatelską, rygorami z powodu szalejącego koronawirusa, a prawami obywatelskimi?

– Odpowiedzmy sobie, co jest dobrem nadrzędnym. Zdrowie i życie jest wartości nadrzędną. Trzeba było podjąć działania ochronne, konieczne ograniczenia w relacjach, w przemieszczaniu się, w zgromadzeniach. Mamy chronić zdrowie i życie. Co z tego, skoro samokontrola nie wystarcza. Nie każdy chce sam z siebie respektować ograniczenia i stosować reguły bezpieczeństwa. W kontekście nocy sylwestrowej zamiast twardego zakazu mamy apele premiera, łagodniejszą narrację. W zwolennikach całkowitej wolności działa syndrom egoisty, odejścia od umiejętności  życia w zbiorowości na rzecz wolności jednostki. Gubią przy tym solidarność i solidaryzm społeczny. Postawy egoistyczne przeczą tym pojęciom. Atomizacja społeczeństwa i rozbijanie wspólnot działa tak, że ciężko jest społeczeństwu funkcjonować w kryzysie. O sukcesie decyduje bowiem siła zbiorowości, nie wola jednostki. Obyśmy w 2021 roku poczuli się społeczeństwem solidarnym. Łatwiej będzie nam przezwyciężyć trudności.   

– Jest społeczna, europejska, solidarność, o ile w ogóle była?

– Pandemia, jak niemal wszystkie wielkie, ogólnoświatowe kryzysy, pokazują iście kupiecki egoizm z XIX i XX wieku. W efekcie bogatsi bogacą się jeszcze bardziej, a biedniejsi  biednieją. By nie popaść w skrajności konsultowanie rozwiązań jest niezbędne. Nigdy nie dość rozmowy. Niech w tym roku wrócą dobre praktyki, które udało się wypracować i realizować, w dialogu.

– Rok 2020 to także 50 rocznica zbrodni z Grudnia 1970. Wówczas o żadnej rozmowie nie było mowy, chyba, że partyjnych dygnitarzy z Warszawy z Kremlem. Władza kazała strzelać do robotników, bo chciała zachować swój stan posiadania…

– Tak, mija pół wieku od zbrodni nigdy nie rozliczonej, która pokazała robotnikom, jaka i czyja jest władza z nazwy robotnicza i chłopska. To bolesna zadra w narodowej pamięci. W tym roku z oczywistych względów obchody tej rocznicy były ograniczone, ale „Solidarność”, jak czyni to od 40 lat, oddała hołd ofiarom, zorganizowała skromniejsze uroczystości, koncerty, podkreślając jak zawsze, że bez tego dramatycznego doświadczenia nie byłoby Sierpnia i – później – wolnej, demokratycznej Polski.

Rozmawiał Artur S. Górski

(fragment rozmowy, która ukaże się w styczniowym „Magazynie Solidarność”)