Tablica upamiętniająca strajkujących pracowników oświaty, służby zdrowia i kultury w 1980 roku  

16 listopada 2022 r. w Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim, z inicjatywy Międzyregionalnej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” z siedzibą w Gdańsku, odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej strajk pracowników oświaty, służby zdrowia i kultury w listopadzie 1980 roku. 17 listopada 1980 r. podpisano porozumienia z rządem kończące 10 dniowy strajk.

W dniu odsłonięcia tablicy odbyła się także konferencja oraz prezentacja publikacji „Listopad ’80. Rzecz o strajku ludzi oświaty oraz służby zdrowia i kultury” (wydawca: Instytut Pamięci Narodowej) i „Niepokorni ludzie oświaty” (wydawca: Międzyregionalna Sekcja Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” w Gdańsku).

W wydarzeniu 16 listopada uczestniczyli m.in. Dariusz Drelich, wojewoda pomorski, dr Paweł Warot, dyrektor Oddziału IPN w Gdańsku, Krzysztof Dośla, przewodniczący Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”, ks. Ludwik Kowalski, ks. dr Wojciech Więcław, ks. dr Jerzy Więcek oraz nadinsp. Andrzej Łapiński, Komendant Wojewódzki Policji w Gdańsku, kontradm. Andrzej Prokopski, Komendant Morskiego Oddziału Straży Granicznej, nadbryg. Piotr Socha, Pomorski Komendant Wojewódzki PSP, nauczyciele strajkujący przed 42 laty i poczet sztandarowy oświatowej NSZZ „S” w Gdańsku. Wojciech Książek, przewodniczący Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ “S” podkreślił, że gdańska Międzyregionalna Sekcja Oświaty i Wychowania chciała poprzez to wydarzenie oddać należny honor i szacunek ludziom, którzy w latach 1980–1981, ale i w czasie stanu wojennego oraz do 1989 roku mocno zaangażowali się w proces naprawy polskiej oświaty.

Dariusz Drelich, dr Paweł Warot, Krzysztof Dośla oraz w imieniu uczestników strajku Jerzy Roman dokonali odsłonięcia tablicy, pod którą złożono kwiaty.


Przypomnijmy, że od 7 do 17 listopada 1980 r. gdański Urząd Wojewódzki okupowali zrzeszeni w NSZZ „Solidarność” nauczyciele, lekarze, pielęgniarki, pracownicy sanepidu, aktorzy, bibliotekarze, muzealnicy. Ich protest spotkał się z poparciem robotników i studentów, którzy na AMG podjęli – pierwszy od 1968 roku, solidarnościowy strajk studencki.

Strajkujący nauczyciele zapisali na tablicy w sali 920 hasła: „Solidarność” oraz „Wytrzymamy” i słowa: „Nie rządy, lecz ludy są naszymi sprzymierzeńcami”, „Gdy wieje wiatr historii, ludziom jak pięknym ptakom rosną skrzydła u ramion i trzęsą się portki pętakom”, „Państwo policyjne to państwo, w którym policjant zarabia więcej od nauczyciela”. Do Urzędu Wojewódzkiego przyszło tysiąc teleksów i telegramów z wyrazami poparcia. Strajk zakończyły trzy, podpisane solidarnie, porozumienia z komisjami resortowymi.

Porozumienie podpisali minister oświaty i wychowania Krzysztof Kruszewski oraz nauczyciel z Gdańska, polonista Roman Lewtak z „Solidarności”.

7 listopada w Sali Herbowej urzędu ogłoszony został strajk okupacyjny 120 przedstawicieli służby zdrowia z całego kraju z NSZZ „Solidarność”. Pod przewodnictwem Aliny Pienkowskiej zaczęły się negocjacje z komisją Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. NSZZ „Solidarność” zażądała podwyżki płac o 1200-2000 zł. 3 listopada 1980 r. odbyła się symboliczna – przez założenie opasek i wywieszenie flag oraz plakatowanie, akcja protestacyjna. Związkowcy zwracali uwagę, że różnica między średnią krajową w gospodarce a średnią płacą w służbie zdrowia wynosiła 2400 zł na niekorzyść jej pracowników.


Zapaść służby zdrowia pod koniec lat 70 widać w liczbie postulatów: reformy siatki płac, czyli umów zbiorowych, zasad finansowania służby zdrowia, farmacji i leków oraz polityki dostępności do leków, utworzenia banków leków (szczególnie tych poszukiwanych i deficytowych), szkolnictwa wyższego medycznego, izb lekarskich, stanu sanitarnego placówek służby zdrowia, Państwowej Inspekcji Sanitarnej, problemów płacowych i socjalnych średniego i niższego personelu medycznego, podstawowej opieki zdrowotnej (jej finansowania i reorganizacji) i Wojewódzkich Kolumn Transportu Sanitarnego. Każda z grup zawodowych przedstawiła po kilkadziesiąt postulatów, np. z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej było ich 24. Personel medyczny średni i niższy zawarł 33 postulaty. Lekom i polityce lekowej poświęcono 16 postulatów, aptekarze dodali kolejnych 17. Sprawy zatrudnienia, w tym żądanie emerytur stażowych po 30 latach pracy – 17 postulatów.


Szpitale i inne placówki opieki zdrowotnej, ze względów etycznych, czynnie nie strajkowały. Kierując się głęboką troską o dobro największe – zdrowie, tylko reprezentanci opieki zdrowotnej rozpoczęli strajk. 7 listopada 1980 r. wybuchł pierwszy od Marca ’68 strajk studencki w Polsce. Strajk okupacyjny proklamowano w budynku przy al. Zwycięstwa, by następnie przenieść się do IBM (Zakładu Biologii Medycznej). Było tam ponad tysiąc studentów.

Z kolei „Biuletyn Informacyjny Komitetu Strajkowego Pracowników Kultury Solidarnościowego Strajku Okupacyjnego dn. 12–17 XI 1980 r. w sali kominkowej Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku” na pierwszej stronie, obok rysunku spętanego Pegaza, zawierał przesłanie: „Świadomość obywatelska Polaków nie istnieje bez swobodnego rozwoju kultury”. 12 listopada 1980 r., tuż przed godz. 20.00, pięcioosobowa grupa pracowników kultury: Halina Słojewska i Halina Winiarska (Teatr „Wybrzeże”), Zofia Matoń (Muzeum Narodowe), Szymon Pawlicki (Teatr Dramatyczny (Miejski) w Gdyni) i Marek Łochwicki (Bałtycka Agencja Artystyczna) zdecydowała się na podjęcie strajku okupacyjnego w Urzędzie Wojewódzkim. By dostać się do gmachu poinformowali służby porządkowe UW, że udają się tam z programem artystycznym – jak swoisty „koń trojański” znaleźli się w sali kominkowej. Komisji rządowej przewodził w tym wypadku Władysław Loranc, wiceminister kultury i sztuki.

Głównym postulatem środowiska ludzi kultury było żądanie przeznaczania 2 proc. budżetu narodowego na sferę kultury. Strajkujący domagali się: zmiany zasad dofinansowania instytucji kultury, likwidacji „białych plam” na mapie kulturalnej, rozwiązania problemu cenzury (prewencyjnej, stosowanej przez GUKPPiW) oraz zażegnania problemów płacowych.


Trzy strajkujące grupy zawodowe: służba zdrowia, oświata i kultura ustaliły wspólny plan działania. Porozumienie służby zdrowia z komisją rządową podpisano rano 17 listopada 1980 r. Niemal w tym samym czasie – dwa kolejne – z kulturą i z nauczycielami. 

16 listopada 1980 r. pallotyni księża Jerzy Błaszczak (rektor kościoła św. Elżbiety w Gdańsku) i Stefan Potoniec odprawili mszę św. Było to pierwsze takie nabożeństwo w urzędzie państwowym w PRL.
Akcja strajkowa była częścią procesu obywatelskiej emancypacji i rodzenia się społeczeństwa obywatelskiego.

Na tablicy jest napis: „Pamięci organizatorów i uczestników strajku środowisk oświaty, służby zdrowia i kultury w Urzędzie Wojewódzkim w Gdańsku w dniach 7–17 listopada 1980 roku, którzy solidarnie wywalczyli podpisanie porozumień z rządem okupione licznymi represjami w okresie stanu wojennego” i słowa Jana Pawła II: „Solidarność nie może zaniedbać troski o tę historię tak bliską, a równocześnie już odległą”.

(fot. Marzena Górska, ASG)

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej