Zbliża się weekend, miejmy nadzieję, że pogoda mimo wszystko dopisze i będziemy się mogli wybrać za miasto. W tym tygodniu polecamy wycieczkę do Stężycy. Na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego, pomiędzy dwoma jeziorami: Raduńskim Górnym i Stężyckim, przy szlaku wodnym zwanym „Kółkiem Raduńskim”, leży duża gminna wieś o nazwie Stężyca. Turyści nieczęsto do niej zaglądają, wolą niedalekie Gołubie znane z leczenia zdrową żywnością lub Węsiory z kamiennymi kręgami. A szkoda, bo Stężyca jest nie tylko ładnie położona, nieopodal kotliny zwanej Jaskinią Zbójców, ale ma też interesujące zabytki.

Przez kilka stuleci na Pomorzu istniały dwie Stężyce: Królewska i Szlachecka, leżące na dwóch brzegach rzeki Radunia łączącej dwa jeziora, obecnie jedna wieś. Od zachodu leżała Stężyca Szlachecka, od wschodu Stężyca Królewska. Wcześniej była to Stężyca Wielka i Mała. Obie te wsie miały nawet własne kościoły. Ewangelicy w Stężycy Królewskiej, a katolicy w Szlacheckiej. Szczęśliwie, po odzyskaniu niepodległości, rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych z 1933 r. obie Stężyce zostały połączone i dzisiaj nikt już o tych podziałach nie wspomina.  arto też dodać, że to w okolicy Stężycy – 1,5 km od Jeziora Stężyckiego, na terenach bagiennych, znajdują się źródła Raduni, najbardziej niesfornej rzeki na Pomorzu.

W źródłach pisanych o Stężycy jako o dobrach rycerskich wspomina się już w XIII w. Wówczas istniała tam parafia z drewnianym kościołem, który spłonął. Potem wybudowano kolejny i kolejny, ale trzy pierwsze spłonęły, a czwarty rozebrano. Dopiero w latach 1701–1706 wzniesiono kościół, istniejący do dzisiaj, pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Usytuowano go na niewielkim wzgórzu przy głównej drodze, prawdopodobnie w miejscu wcześniejszej świątyni. W 1742 r. poświęcenia zarówno kościoła, jak i głównego ołtarza dokonał pochodzący ze Stężycy Michał Łaszewski, biskup sufragan (pomocniczy) warmiński. Stężyca w latach 1648–1764 należała do rodziny Łaszewskich.

Obecna świątynia jest budowlą barokową na planie prostokąta, krytą dwuspadowym dachem, z wyodrębnioną od zachodu wieżą. Wewnątrz tworzy przestrzeń jednonawową, bez wydzielonego prezbiterium, z chórem, na którym umieszczono trzynastogłosowe organy. Sprzęty liturgiczne są w większości jednorodne, barokowe: ołtarz główny, ołtarze boczne, ambona, chrzcielnica. Całość przykrywa drewniany strop. Na uwagę zasługują drewniane gotyckie rzeźby umieszczone w niszy przy balustradzie chóru, pochodzące prawdopodobnie z ok. 1450 roku z jednego z poprzednich drewnianych kościołów.

Warto wspomnieć, że w czasach porozbiorowych Stężyca uznawana była za ostoję polskości, chociaż we wsi mieszkało też kilka rodzin niemieckich. Dla nich to na przełomie XIX i XX w. wzniesiono neogotycki kościół, w którym odprawiano nabożeństwa ewangelickie. Obecnie jest on nieczynny i niedostępny dla zwiedzających. Co prawda został wpisany do rejestru zabytków, ale stoi na zarośniętym terenie i jest bardzo zaniedbany. Popada w ruinę. Widać go z daleka, gdy wjeżdża się do Stężycy od strony Gołubia.

We wsi znajdują się również dwie interesujące kapliczki oraz pomnik związany z okresem II wojny światowej. Ta piękniejsza, neogotycka z figurą Matki Boskiej Królowej Polski, stoi od 1920 r. na rozstaju dróg wiodących do Gołubia i Kościerzyny. Ponoć fundatorem był Emil Kulwikowski. Postawił ją w podziękowaniu za cudowne ocalenie podczas I wojny światowej, a także dla podkreślenia polskości tej ziemi.

Kolejna usytuowana jest około kilometra od centrum Stężycy, na skrzyżowaniu dróg (Jana III Sobieskiego i Rzemieślniczej wiodącej w stronę Gapowa). Jest to barokowa figura św. Benona, od kilkuset lat chroniąca mieszkańców wsi przed gradobiciem i pomorem (zarazą). Co prawda Benon to święty niemiecki, ale z powodu jego kanonizacji Marcin Luter, współtwórca protestantyzmu, sprzeciwiał się czci świętych, czego nigdy nie zaakceptowali Kaszubi. Może właśnie na przekór ewangelikom postawili w swojej wsi kapliczkę ze św. Benonem.

Przy drodze wiodącej do Lęborka, nieopodal cmentarza, a dokładnie przy parkingu przed cmentarzem, znajduje się kamień upamiętniający 60 rocznicę powstania Gryfa Kaszubskiego, tajnej organizacji wojskowej, założonej w Czarlinie (5 km od Stężycy) w Wigilię Bożego Narodzenia 1939 r., walczącej o niepodległość Kaszub, Pomorza i Polski.

Stężyca ma też marinę na Jeziorze Raduńskim Górnym oraz promenadę im. ks. Konrada Lubińskiego – długą na 800 m kładkę w formie mola prowadzącą do przystani wodnej, przy której rozmieszczono tablice edukacyjne o żyjącym na tych terenach ptactwie. 

Tekst i zdjęcia Maria Giedz