Poszanowanie, obrona i respektowanie praw człowieka oraz stworzenie szerokiego ruchu obywatelskiego – to były cele Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. 25 marca 1977 roku utworzono drugą, obok KOR, jawnie działającą organizację opozycyjną wobec PRL.

Inicjatywa powołania Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO) pojawiła się w środowiskach niepodległościowych na przełomie 1975 i 1976 r. Jego założyciele podkreślali swój związek z tradycją II RP i Armii Krajowej i z Kościołem katolickim. Byli wśród nich  więźniowie polityczni z rozbitej przez SB na przełomie lat 60. i 70. konspiracyjnej organizacji „Ruch”, m.in. Andrzej Czuma.

ROPCiO był jawną formą działania powstałej 12 marca 1977 r. konspiracyjnej organizacji Nurt Niepodległości.

Dokumentem założycielskim ROPCiO był apel „Do społeczeństwa polskiego” podpisany 25 marca 1977 r. i przesłany do marszałka Sejmu oraz Episkopatu Polski. Dzień później został on ogłoszony na konferencji prasowej zorganizowanej w mieszkaniu Antoniego Pajdaka.
Autorzy apelu powoływali się na Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka, ratyfikowane przez Radę Państwa PRL. Nawiązywali również do Aktu Końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 31 lipca 1975 r., mówiącego o poszanowaniu praw i podstawowych wolności człowieka, oraz do Konstytucji PRL, przyznającej w części deklaratywnej wolność przekonań, wypowiedzi, druku, zgromadzeń i manifestacji oraz zrzeszania się.

25 marca 1977 r. apel „Do społeczeństwa polskiego” podpisali: Mieczysław Boruta Spiechowicz, Andrzej Czuma, Karol Głogowski, Kazimierz Janusz, Stefan Kaczorowski, Leszek Moczulski, Marek Niesiołowski, Antoni Pajdak, ks. Bogdan Papiernik, Zbigniew Sekulski, Zbigniew Siemiński, Bogumił Studziński, Piotr Typiak, ks. Ludwik Wiśniewski, Adam Wojciechowski, Andrzej Woźnicki, ks. Jan Zieja i Wojciech Ziembiński (Antoni Pajdak i ks. Jan Zieja wkrótce wycofali swoje podpisy w związku z nieufnością między ROPCiO a KOR, po nich uczynił to ks. Ludwik Wiśniewski).

Dla większości działaczy KOR celem była demokratyzacja PRL. ROPCiO działał w innej perspektywie: celem było obalenie PRL i demokratyczna Polska.

Środowisko młodych działaczy Ruchu wydawało „Bratniaka”, a ludowcy – „Gospodarza”. Ze strukturami ROPCiO związane były „Ruch Związkowy”, „Wolne Słowo” i „Uczeń Polski”.
Z inicjatywy ROPCiO utworzono pierwszy Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych w Katowicach.  Postulaty Ruchu wcielała w życie „Solidarność”.