Wraz ze złożeniem podpisu na umowie o pracę przez obie strony powstają między nimi prawa ale i wzajemne obowiązki. Osoba fizyczna, która w rozumieniu kodeksu pracy od tej chwili staje się pracownikiem, przyjmuje na siebie obowiązek świadczenia umówionego rodzaju pracy, a pracodawca  zobowiązuje się zapłacić umówione wynagrodzenie za pracę wykonaną. Ta zasada czasami bywa zawieszona, chodzi konkretnie o tytułowe zwolnienie lekarskie, stwierdzające niezdolność do pracy, m.in. z powodu choroby, pobytu w szpitalu.

Z założenia ustawodawcy, wyrażonego w przepisie art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tzw. ustawa zasiłkowa), ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Z tego zapisu wynika po pierwsze, że pracownik, który ze względu na stwierdzony stan zdrowia nie może świadczyć pracy, powinien w trakcie tego zwolnienia wrócić do pełni sił – taki jest cel tego zwolnienia. Pracownik nie powinien zatem wykonywać czynności, które by ten stan rzeczy przedłużały. Na marginesie można nadmienić, iż stosownie do § 3 obecnie obowiązującego rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim (Dz.U. z 2015 r., poz. 203), lekarz, przy orzekaniu o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby, powinien brać pod uwagę wszystkie okoliczności istotne dla oceny stanu zdrowia i upośledzenia funkcji organizmu powodujące czasową niezdolność do pracy ubezpieczonego, ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju i warunków pracy. Z kolei w myśl § 12 pkt 1 i 2 w przypadku, gdy pracownik legitymuje się ubezpieczeniem z dwóch lub więcej tytułów (np. w przypadku osoby zatrudnionej u kilku pracodawców) wystawiający zaświadczenie lekarskie wystawia na wniosek ubezpieczonego odpowiednią liczbę zaświadczeń lekarskich.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 maja 2018 r., I PK 69/17 wskazał, że „Wykonywanie w okresie zwolnienia lekarskiego pracy takiej samej jak w macierzystym zakładzie, co do zasady, uniemożliwia taką regenerację sił. W razie wątpliwości co do holistycznej oceny tej kwestii pracodawca powinien zwrócić się do lekarza orzecznika ZUS o wyrażenie opinii.” W dalszej części uzasadnienia Sąd Najwyższy wyjątkowo dopuszcza możliwość rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika, jeżeli ten w okresie zwolnienia lekarskiego wykonywał pracę.

Pracownik natomiast może w takiej sytuacji, chcąc uwolnić się od stawianych zarzutów, wykazać, że wykonywanie pracy w tych okolicznościach nie miało przełożenia na wydłużenie jego niezdolności do pracy; odrębną kwestią jest natomiast utrata prawa do zasiłku. Jak wskazał w uzasadnieniu do swojego wyroku Sąd Najwyższy (sygn. II PK 14/16, z 16 marca 2017 r.), „Wykonywanie pracy przez pracownika w okresie niezdolności do pracy może tylko wyjątkowo zostać uznane za uchybienie podstawowemu obowiązkowi dbania o dobro zakładu pracy” oraz że „Nie można a priori (tj. odgórnie, z wyprzedzeniem – dop. autora) głosić, że każde świadczenie pracy w okresie zwolnienia lekarskiego wypełnia przesłanki z art. 52 § 1 pkt 1 k.p.”.

Jak widać na zaprezentowanych orzeczeniach Sądu Najwyższego, ryzyko, że pracodawca zdecyduje się rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym z pracownikiem (art. 52 § 1 k.p.) istnieje, jednakże nie oznacza to, że w każdym przypadku taka decyzja będzie z góry uzasadniona.

Wojciech Kubisztal
Dolnośląska „Solidarność”