Rozróżnienie pomiędzy niepełnosprawnością, a niezdolnością do pracy przysparza wiele problemów i bywa przyczyną nieporozumień. Są to dwa zupełnie różne pojęcia. O zakwalifikowaniu do każdej grup decydują odmienne przesłanki, różny jest ich podział na stopnie, mają odrębne podstawy prawne i wywołują inne skutki. 

Niepełnosprawność jest związana z naruszeniem sprawności organizmu oraz z utrudnieniem, ograniczeniem bądź niemożnością wypełniania ról społecznych. Ma trzy stopnie: znaczny, umiarkowany i lekki. Orzekają ją zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności (miejskie lub powiatowe). Orzeczenie pozwala na nabycie dodatkowych uprawnień takich jak karta parkingowa, ulgi podatkowe, możliwość zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, czy otrzymanie świadczeń z pomocy społecznej.

Niezdolny do pracy jest natomiast ktoś, kto całkowicie lub częściowo utracił zdolność do pracy zarobkowej  z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje jej odzyskania po przekwalifikowaniu. Orzekają o niej lekarze orzecznicy ZUS.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, chyba że według wiedzy medycznej nie ma rokowań jej odzyskania przed upływem tego okresu.  

Z orzeczeniem o niezdolności do pracy wiąże się możliwość ubiegania o rentę z tytułu niezdolności do pracy, tzw. rentę wypadkową, rentę socjalną czy rentę szkoleniową. Aby otrzymać rentę trzeba być niezdolnym do pracy, przy czym stan ten musi powstać  w okresie zatrudnienia lub w niektórych okresach nieskładkowych  np. w czasie pobierania zasiłków chorobowych, a także mieć wymagany okres składkowy  i nieskładkowy.

Orzeczenie o niepełnosprawności nie ma wpływu na orzeczenie o niezdolności do pracy. Jeśli np. ktoś stracił nogę, a pracował przy komputerze, to może zostać uznany za niepełnosprawnego, jednak dalej będzie mógł wykonywać tę pracę, bądź inną po przekwalifikowaniu. Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o niezdolności do pracy jest równoznaczne z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności. Natomiast nigdy nie jest na odwrót.

Co bardzo ważne, orzeczenie o niezdolności do pracy nie oznacza zakazu jej podejmowania.

Krzysztof Cieszyński
regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa pomorskiego