W poniedziałek 9 maja br. na gdańskim cmentarzu Srebrzysko dyrektor gdańskiego oddziału IPN dr Paweł Warot dokonał symbolicznego przekazania aktu objęcia opieką mogiły weterana, żołnierza niezłomnego Jerzego Lejkowskiego ps. „Szpagat”. Pieczę nad mogiłą „Szpagata” sprawować będzie Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Feliksa Nowowiejskiego.

– Chcemy przekazać uczniom i pedagogom Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Feliksa Nowowiejskiego w Gdańsku akt, w którym powierzamy ich opiece grób podporucznika Jerzego Lejkowskiego. Był to żołnierz niezłomny, który po II wojnie światowej nie złożył broni, ale dalej walczył, tym razem z okupantem sowieckim. Więzień obozów stalinowskich, który dopiero w 1956 roku, na fali odwilży, wyszedł z więzienia i w dalszym ciągu był prześladowany przez władze komunistyczne – mówił o „Szpagacie” dr Paweł Warot, dyrektor gdańskiego IPN. Uroczystość miała miejsce tuż przed majowymi obradami ZRG NSZZ „S”, na których gościem był dr Warot.

Instytut Pamięci Narodowej częściowo odnowił nagrobek. Akt opieki nad mogiłą Jerzego Lejkowskiego został przekazany dyrektor szkoły muzycznej, Aleksandrze Wilde.

– Przekazanie wiedzy na temat podporucznika Jerzego Lejkowskiego jest bardzo istotne, to nasze zadanie i misja. Młode pokolenie szczególnie będzie dbać o jego pamięć, kiedy nas zabraknie – mówił Jarosław Kłosowski, nauczyciel historii.

W uroczystości udział wzięła córka Jerzego Lejkowskiego, Maria Barabasz. Przybyła na cmentarz wraz z klasą licealną, której jest wychowawczynią.

Jerzy Lejkowski był jednym z pierwszych partyzantów na Wileńszczyźnie. O niepodległość Polski walczył w szeregach 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej.

 Do konspiracji wstąpił w 1939 r., składając przysięgę w Związku Walki Zbrojnej. W sierpniu 1943 r. wszedł do oddziału dowodzonego przez por. Antoniego Burzyńskiego „Kmicica”. Po podstępnym zamordowaniu Burzyńskiego i rozbiciu jego oddziału przez partyzantów sowieckich, komendę nad resztą żołnierzy „Kmicica” objął rotmistrz Zygmunt Szendzielarz „Łupaszko”. Pod jego dowództwem w szeregach późniejszej 5 Wileńskiej Brygady Armii Krajowej Jerzy Lejkowski walczył o wolną Polskę do 1946 r.

W styczniu 1944 r. na terytorium Polski wkraczała Armia Czerwona, wypierając wojska niemieckie i ich sojuszników. Zgodnie z założeniami planu „Burza” Armia Krajowa nie traktowała sowietów jak wrogów i na wschodnich terenach Rzeczypospolitej razem z nimi (naiwnie ich wspierając?) podejmowała walkę przeciwko Niemcom – do czasu ujawnienia się, a w konsekwencji – rozbicia siatki konspiracyjnej AK.

W lipcu 1944 r. wileńskie oddziały Armii Krajowej przystąpiły do realizacji operacji „Ostra Brama”, której celem było wyzwolenie Wilna. Walki o Wilno rozpoczęły się 7 lipca 1944, ale 5. Brygada nie wzięła w nich udziału wiedząc, czym zakończy się współpraca z Armią Czerwoną. Dowództwo Okręgu Wileńskiego AK wiedząc o nastawieniu partyzantów zaakceptowało decyzję o wyłączeniu jej z boju. Wcześniej kilkakrotnie i bez skutku sowieci usiłowali rozbić 5. Brygadę, posuwając się do podstępów.

„Łupaszko” nie mial zamiaru „ujawniać się” wobec sowietów i wydał rozkaz przejścia na Białostocczyznę i kontynuowania walki. Pomimo klęski Niemiec w 1945 r. sytuacja Polski tylko w aspekcie masowych mordów zmieniła się. Jednak już utworzony przez sowietów rząd tzw. Jwedności Narodowej był narzędziem zniewolenia Polaków, ale uznawanym przez niemal cały świat.

Od września 1944 r. do jesieni 1945 r. 5. Wileńska Brygada AK kontynuowała walkę na Podlasiu i Białostocczyźnie. Jerzy Lejkowski dowodził drużyną w szwadronie por. Zygmunta Błażejewicza „Zygmunta”, a następnie por. Mariana Plucińskiego „Mścisława”. Brał udział w akcjach zbrojnych szwadronu. W sierpniu 1945 r. został awansowany do stopnia wachmistrza (sierżanta) i odznaczony Krzyżem Walecznych.

W lutym 1946 r., po podjęciu przez mjr. „Łupaszkę” decyzji o przeniesieniu brygady na Pomorze, Jerzy Lejkowski został powołany do patrolu dywersyjnego dowodzonego przez ppor. Zdzisława Badochę „Żelaznego”. Zadaniem patrolu było pozyskanie środków finansowych na kontynuowanie walki. 14 kwietnia 1946 r. „Szpagat” brał udział w koncentracji 5. Wileńskiej Brygady AK w opuszczonym majątku Kojty (Chojty) w okolicach Malborka, po której brygada ponownie wyruszyła w pole, tocząc walki z MO, UB i KBW w Borach Tucholskich i na Powiślu. „Szpagat” został włączony do szwadronu, który stanowił ochronę mjr. „Łupaszki”. Jako jeden z niewielu żołnierzy, w dowód uznania za dzielność i oddanie sprawie niepodległości, otrzymał od dowódcy złoty sygnet z orłem i napisem „Przyjacielowi Żołnierzowi -Łupaszko”.

6 lipca 1946 r. Jerzy Lejkowski został aresztowany w Olsztynie przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Przeszedł śledztwo, podczas którego był torturowany. Miał 23 lata i piękną kartę w walce o niepodległość Polski, ale na podstawie fałszywych zarzutów 27 maja 1947 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Olsztynie skazał go na karę śmierci, złagodzoną na podstawie amnestii na 15 lat więzienia. Wyrok odbywał w więzieniach w Raciborzu i Rawiczu. Wyszedł na wolność w 1956 roku.  Zmarł 6 lipca 1991 roku w Gdańsku.

(relacja za: Radio Gdańsk)