W Grudniu 1970 roku w państwie określającym się jako państwo robotników i chłopów od kul milicji i wojska spadła maska reżimu. Na bruku pozostały 44 ciała. Za tydzień przyszły smutne świata Bożego Narodzenia.

Zapis wydarzeń z 15 grudnia 1970 roku (wtorek)

Od rana napięcie w Gdańsku wzrosło. Do Gdańska wprowadzono żołnierzy i ciężki sprzęt. Żołnierze mieli otrzymać informację, że w Gdańsku pojawili się „niemieccy rewizjoniści i sabotażyści”.

Około godziny 7.15 robotnicy ruszyli w stronę Śródmieścia; wykrzykiwali hasła: „Precz z podwyżką!”, „Uwolnić aresztowanych!”. Na wysokości Dworca Głównego PKP doszło do starć z milicją. Oddziały ZOMO zostały zmuszone do odwrotu, a część demonstrantów ruszyła w stronę siedziby KW PZPR, część pod budynek Prezydium Miejskiej Rady Narodowej i dalej – Komendę Miejską MO przy ulicy Świerczewskiego, by domagać się uwolnienia kolegów zatrzymanych poprzedniego dnia.

O godz. 9 centrum Gdańska przerodziło się w pole bitwy. Zgromadziło się tam kilkanaście tysięcy demonstrantów oraz 5 tysięcy milicjantów i żołnierzy. Rozgoryczeni ludzie na placu przed Dworcem Głównym podpalili milicyjną „sukę”, rozbili kasy dworcowe i kwiaciarnię. Zapłonęły wózki do przewozu paczek. W ogniu stanął „Dom Partii”, czyli gmach KW PZPR.

Do akcji weszły jednostki 8 Dywizji Zmechanizowanej. Żołnierze byli wpierani przez kompanie milicjantów i tajniaków SB-eków oraz członków ORMO. Nadzorował operację wiceminister MON Grzegorz Korczyński, ówczesny szef Zarządu II Sztabu Generalnego WP, w latach 30 uczestnik wojny domowej w Hiszpanii, w czasie II wojny dowodził oddziałem GL i AL, mającym na koncie m.in. akcje pacyfikacyjne oraz mordy na Żydach w powiecie kraśnickim. Zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w 1971 r. w Algierii.

Zenon Kliszko na posiedzeniu egzekutywy KW PZPR powiedział: „Mamy do czynienia z kontrrewolucją, a z kontrrewolucją trzeba walczyć przy pomocy siły!”.

Na wieść o rozruchach Biuro Polityczne KC PZPR (Władysław Gomułka, Marian Spychalski, Józef Cyrankiewicz, Ignacy Loga-Sowiński, Mieczysław Moczar, Wojciech Jaruzelski, Alojzy Karkoszka, Zenon Kliszko, Kazimierz Świtała, Tadeusz Pietrzak) wydało rozkaz użycia broni palnej przeciwko demonstrującym w sytuacji zagrożenia funkcjonariuszy i ochrony mienia.

Walki uliczne trwały przez cały dzień. Zginęło w nich siedem osób (sześciu demonstrantów i milicjant). Ponad pół tysiąca demonstrantów zostało zatrzymanych.

W Gdyni tamtejszy Główny Komitet Strajkowy spisał 8 postulatów i przekazał je przewodniczącemu Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, Janowi Mariańskiemu. Ten miał je przekazać  wicepremierowi Stanisławowi Kociołkowi. Wśród postulatów było dostosowanie płac robotników do podwyżki cen, podwyższenia minimalnego wynagrodzenia, zredukowania rozpiętości zarobków, ustalenia wysokości zasiłku chorobowego odpowiadającemu utraconemu w czasie choroby zarobkowi.

00:45 – Gdańsk: Rejony I i II Portu Gdańskiego strajkują, część robotników rejonu III nie podejmuje pracy.

01:40 – Szczecin: wysłane zostają telefonogramy do wszystkich komend MO województwa szczecińskiego z poleceniem skoncentrowania ormowców z plutonów zwartych.

05:00 – Gdańsk: na teren kluczowych zakładów pracy udają się grupy operacyjne SB, w stan wzmożonej gotowości postawiono partyjny aktyw

06:00 – Gdańsk: wiec pod dyrekcją Gdańskiej Stoczni Remontowej, blisko dwa tys. robotników przechodzi przez most pontonowy do Stoczni Gdańskiej im. Lenina.

06:30 – Gdynia: w Stoczni im. Komuny Paryskiej połowa załogi nie podejmuje pracy, Wydział „N” nie pracuje, część wydziału „S” udaje się do wydziałów kadłubowych.

06:40 – Gdańsk: Stocznia Gdańska im. Lenina – kilkuset pracowników Wydziału K-3, załoga zakładu „C” i Wydziału K-2 udaje się pod dyrekcję

06:45 – Gdańsk: w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego formuje się pochód, który opuszcza zakład, kierując się do Śródmieścia.

07:00 – Gdańsk: blisko cztery tys. robotników Stoczni Gdańskiej im. Lenina opuszcza zakład i kieruje się pod KW PZPR. W Fabryce Mebli we Wrzeszczu odbywa się wiec. Stu pracowników Zakładów Futrzarskich na Dolnym Mieście opuszcza zakład i kieruje się pod KW PZPR. 700 pracowników „Blaszanki” opuszcza zakład i ul. Elbląską udaje się do Śródmieścia. Zakłady Okrętowych Urządzeń Elektrycznych „Elmor”, „Unimor”, Zakłady Mięsne, Stocznia „Wisła”, Fabryka Uszczelek „Morpak”, „ZREMB”, Zakłady Futrzarskie, Zakłady Drzewne w Gdańsku-Wrzeszczu przerywają pracę; Zaczyna się rewolta

07:00 – Gdynia: w Stoczni im. Komuny Paryskiej na Wydziale K-2 rozpoczyna się wiec. Uczestnicy wznoszą okrzyki: „Chcemy chleba!”;

07:15 – Gdynia: w Stoczni im. Komuny Paryskiej formuje się pochód, który kieruje się do bramy głównej;

07:40 – Gdańsk: demonstranci spychają milicjantów w ul. Świerczewskiego i szturmują budynek KM MO. Demonstranci opanowują podwórze komendy z samochodami MO, spłonął milicyjny łazik

08:45 – Gdańsk: oddziały milicji wypierają demonstrantów z ul. Świerczewskiego. Trwają walki na ulicach Hucisko i Kalinowskiego. Zostaje splądrowany budynek WRZZ. Pod gmachem KW PZPR i w jego okolicach jest już kilka tysięcy osób;

09:00 – Gdańsk: grupa pracowników „Siarkopolu” wychodzi w strojach roboczych na ulicę. Dołączają do nich pracownicy Zakładów Fosforowych. Pracownicy Zakładów Przemysłu Cukierniczego „Bałtyk” i Zakładów Dziewiarskich w Oliwie

09:00 – Warszawa: najwyżsi partyjni i państwowi decydenci (premier Józef Cyrankiewicz, minister spraw wewnętrznych Kazimierz Świtała, minister obrony narodowej gen. Wojciech Jaruzelski, komendant główny MO gen. Tadeusz Pietrzak, odpowiedzialny za partyjny nadzór MSW i wojska gen. Mieczysław Moczar, przewodniczący Rady Państwa, a zarazem marszałek Wojska Polskiego Marian Spychalski oraz Bolesław Jaszczuk, Ryszard Strzelecki i Stanisław Kania) spotykają się z I sekretarzem KC PZPR Władysławem Gomułką. Ostateczne decyzje zatwierdza ustnie Gomułka – chodzi o użycie broni w przypadku podpalania, niszczenia obiektów publicznych i atakowania mundurowych. Na Wybrzeżu wprowadzony zostaje stan wojenny, a w Gdańsku obowiązywać ma godzina milicyjna od godz. 18. do 5 rano.

09:50 – Gdańsk: demonstranci podpalają budynek KW PZPR, dochodzi też do aktów wandalizmu i plądrowania sklepów. Gniew ludu bierze górę

11:00 – Gdynia: przewodniczący Prezydium MRN Jan Mariański wychodzi do demonstrantów. Do budynku wchodzi delegacja robotników, która podpisuje protokół porozumiewawczy z przedstawicielami Prezydium.

11:00 – Gdynia: oddziały Marynarki Wojennej obsadzają budynki użyteczności publicznej. W mieście nie zostaje wybita ani jedna szyba, jest napięcie, ale panuje porządek, nic nie zapowiada ogromu nadciagającego dramatu…

15:40 – Gdańsk: jednostki MO otrzymują zarządzenie nr 0108 ministra spraw wewnętrznych określające warunki użycia broni. (Zezwala się na użycie broni w celu przywrócenia naruszonego bezpieczeństwa i porządku publicznego)

15:40 – Gdańsk: demonstranci opanowują przed Dworcem Głównym dwa transportery. Podczas próby uruchomienia transporterów zostaje zmiażdżony jeden z demonstrantów; przed dworcem kolejowym został zastrzelony człowiek. Strzał padł z budowanego „Zieleniaka”. Stoczniowcy na środku dworcowej hali złożyli zwłoki kolejnej ofiary – rozjechanego przez transporter

18:00 – Gdańsk: Prezydium WRN ogłasza wprowadzenie godziny milicyjnej w całym Trójmieście od godz. 18 do godz. 5.

16 grudnia 1970 (środa)

W Gdańsku przez cały dzień trwały demonstracje i starcia z milicją. Stocznia Gdańska im. Lenina jest zablokowana. Tego dnia rano do próbujących wyjść ze stoczni na ulicę robotników wojsko otworzyło ogień. Padło od kul trzech stoczniowców. Na miejscu przed stoczniową bramą nr 2 giną stoczniowcy Jerzy Matelski, dźwigowy i Stefan Mosiewicz, malarz. 11 stoczniowców zostaje rannych od kul i rykoszetów.

Trwa pokaz siły milicji i wojska.

Informacje o protestach docierają do Szczecina. Wojsko szykuje się do blokady portu, a milicja do spacyfikowania ewentualnych manifestacji i Stoczni im. Warskiego.

19:00 – Gdańsk: wystąpienie telewizyjne wicepremiera Stanisława Kociołka potępiające wystąpienie robotnicze i wzywające do powrotu do pracy;

20.45 – dyrektor Stoczni Gdańskiej przekazuje strajkującym ultimatum gen. Korczyńskiego: cztery godziny na opuszczenie zakładu.

22:00 – Gdynia: Miejski Komitet Strajkowy przygotowuje manifest i odezwę do robotników,

23:35 – Gdynia: Miejski Komitet Strajkowy zostaje aresztowany

Robotnicy i uczniowie kładą się spać. Nad ranem 17 grudnia wsiądą do kolejek SKM, by dojechać do warsztatów i szkół. Wielu z nich wysiądzie na przystanku SKM Gdynia Stocznia…

Na pierwszej zmianie 17 grudnia 1970 r. „stanie” Szczecin. Zastrajkują stoczniowcy od „Warskiego”. Padnie tam od kul szesnastu zabitych.

ASG