52 procent badanych przez Narodowy Bank Polski Polaków posiadało wysoką lub bardzo wysoką wiedzę ekonomiczną, 33 procent średnią, a 14 procent niską lub bardzo niską – wynika z ostatniego badania przeprowadzonego na zlecenie NBP w ramach projektu badawczego Badania świadomości ekonomicznej Polaków. Najmniejszą wiedzę mają najmłodsi (poniżej 25 roku życia) i najstarsi (powyżej 55 roku życia).

Narodowy Bank Polski prowadzi cykliczne badania społeczne dotyczące wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków. Ankieterzy zadają Polakom pytania dotyczące subiektywnej i obiektywnej wiedzy o ekonomii i finansach, postrzeganiu ekonomii i wiedzy na ten temat, oczekiwaniach w stosunku do edukacji ekonomicznej, postaw wobec pieniądza i zachowania finansowe, źródła wiedzy o ekonomii i finansach i preferencje w tym zakresie, stosunek do przedsiębiorczości.

Wiemy więcej niż sami myślimy

W badaniu sprawdzono zarówno subiektywną, jak i obiektywną wiedzę Polaków. Okazuje się, że respondenci gorzej oceniali własną znajomość ekonomii niż wynikło to z późniejszych testów. Jedynie 8 proc. biorących udział w badaniu uważało, że ich wiedza jest duża, 45 proc. uznało ją za średnią, a 44 proc. za małą lub raczej małą. Natomiast odpowiadając na 41 konkretnych pytań z dziedziny ekonomii, 52 proc. wykazało się wysoką lub bardzo wysoką wiedzą, 33 proc. średnią, a 14 proc. niską lub bardzo niską. Pytania w teście nie były łatwe, a dotyczyły m.in. inflacji, oprocentowania lokat, kart debetowych i płatniczych, stawek VAT-u, kredytów, stóp procentowych. Wyniki pokazują, że z tą wiedzą u naszych rodaków nie jest najgorzej. Najlepsze wyniki osiągali respondenci w wieku 25–55 lat, natomiast młodsi i starsi wykazali się niższą wiedzą.

Przede wszystkim własne doświadczenie

W 2020 roku 43 proc. respondentów jako wykorzystywane źródło informacji na tematy ekonomiczne wskazywało własne doświadczenie. Co ciekawe, w 2012 roku tylko 12 proc. badanych czerpało ze swojego doświadczenia, a w 2015 – 27 proc. W najnowszych badaniach na drugim miejscu (29 proc.) znalazł się Internet, następnie programy telewizyjne (28 proc.), znajomi, sąsiedzi, rodzina (26 proc.). 14 procent respondentów stwierdziło, że to pracownicy banków są źródłem ich wiedzy.

Mniej na bieżące potrzeby

Porównując wyniki badań z 2020 i z 2015 roku obserwujemy spadek odsetka Polaków, którzy wszystkie środki finansowe przeznaczają na bieżące potrzeby. W 2015 roku 48 proc. respondentów stwierdziło, że wszystkie swoje dochody wydaje na bieżące potrzeby. 44 proc. zadeklarowało, że z reguły wydają swoje dochody na bieżące potrzeby, ale od czasu do czasu udaje im się coś zaoszczędzić. Tylko 8 proc. odpowiedziało wówczas, że w każdym miesiącu odkłada pewną sumę pieniędzy.

W 2020 roku 33 proc. przeznaczało wszystkie swoje dochody na bieżące potrzeby, 51 proc. od czasu do czasu udawało się coś zaoszczędzić, a 16 proc. odkładało pewną sumę pieniędzy co miesiąc. W ciągu ostatnich lat zwiększył się odsetek Polaków, którzy posiadają oszczędności. W 2015 roku było to 35 proc., a w 2020 – 49 proc.

Wzrost poziomu zamożności Polaków, poza naturalnym procesem związanym ze wzrostem PKB, jest związany także z programami socjalnymi wprowadzonymi przez państwo (przede wszystkim 500 plus, trzynasta i czternasta emerytura) oraz podwyższeniem kwoty płacy minimalnej.

Kartą i przez Internet

Z badań przeprowadzonych przez NBP wynika też, że zmieniają się preferencje dokonywania płatności za codzienne zakupy. W 2015 roku 7 na 10 Polaków chętniej płaciło gotówką, obecnie prawie 60 proc. preferuje płacenie kartą.

W ciągu ostatnich pięciu lat zwiększył się też odsetek Polaków korzystających z bankowości elektronicznej. Pięć lat temu było to 46 proc., obecnie – 63 proc. Nastąpił też znaczny skok, jeśli chodzi o dostępność do bankowości przez telefon komórkowy. W 2015 roku tylko 14 na 100 Polaków korzystało regularnie lub okazjonalnie z dostępu do konta poprzez telefon komórkowy, obecnie jest to już 46 proc.

Pięć ostatnich lat miało duży wpływ na poziom wiedzy ekonomicznej Polaków. Zmiany te dotyczyły głównie dwóch obszarów: pierwszy związany z polepszaniem się sytuacji finansowej społeczeństwa i drugi – z cyfryzacją i technologiami mobilnymi.

Małgorzata Kuźma

Źródło: Prezentacja wyników badania świadomości i wiedzy ekonomicznej Polaków (2020)