Przed 40 laty rolnicy indywidualni zawalczyli o swe niezbywalne prawa. 19 lutego 1981 r. w Rzeszowie podpisano porozumienie między strajkującymi rolnikami a władzami PRL, a dzień później podobne podpisano w Ustrzykach Dolnych.

29 grudnia 1980 roku kilku rolników z Federacji Robotników, Rolników i Innych Grup Zawodowych Bieszczadów weszło do Urzędu Miasta i Gminy w Ustrzykach Dolnych. Rozpoczęli strajk okupacyjny. Kilka dni później dołączyli rolnicy z Mazowsza i Podlasia. 2 stycznia 1981 roku w Rzeszowie, rozpoczął się protest NSZZ “Solidarność Wiejska”.

Przez 50 dni strajkujący w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie jednoczyli rolniczą Polskę. W ustrzyckim urzędzie protestujący  wytrwali do 12 stycznia 1981 roku. Po interwencji MO od 13 stycznia 1981 roku do 20 lutego 1981 roku kontynuują swój protest w siedzibie MKZ “Solidarności” w Ustrzykach Dolnych oraz w Domu Kolejarza w Rzeszowie. Walczą o rejestrację niezależnego samorządnego związku zawodowego rolników (NSZZR) oraz reformę polityki rolnej. Mają listę 23 postulatów  w tym np.: zelektryfikować na koszt państwa wszystkie niezelektrywizowane dotychczas gospodarstwa indywidualne i obiekty użyteczności publicznej.  Kościół za sprawą posługi kapłańskiej udziela duchowego wsparcia. 14 stycznia 1981 roku, na wezwanie regionów NSZZ “Solidarność” Małopolska, Rzeszów i Przemyśl przeprowadzono dwugodzinny strajk, który był odpowiedzią na postawę władz unikających negocjacji.  

Korzenie protestu sięgają do kwietnia 1978 roku. Wówczas dwustu mieszkańców wsi Chwaniów, Nowosielce, Jureczkowa i Wojtkowa skierowała petycję do Edwarda Gierka na temat godziwych warunków wywłaszczenia i możliwości prowadzenia gospodarki na innych, oddanych w zamian terenach. Jeden z takich protestów trafił do Wolnej Europy. Chodziło o rozbudowę na terenie Bieszczadów Ośrodka Wypoczynkowego Urzędu Rady Ministrów   w Arłamowie i wysiedlenia ludności z Grąziowej, Łomnej, Kwaszeniny.

Efektem strajku w Ustrzykach Dolnych (29.12.1980-20.02.1981) i w Rzeszowie (2.01.1981-18.02.1981) zostało zawarte porozumienie rzeszowsko-ustrzyckie, które przyczyniło się do powstania i zarejestrowania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych “Solidarność”.  

List prezydenta Polski odczytano w niedzielę podczas uroczystości rocznicowych w Rzeszowie. Do uczestników uroczystości list skierował także premier Mateusz Morawiecki.

– Stanowcze i konsekwentne stwierdzenie żądań poparte strajkami okupacyjnymi w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie oraz manifestacjami poparcia w wielu innych miejscowościach zmusiło reżim do ustępstw – podkreślił Andrzej Duda.

W konsekwencji strajków rolnicy wywalczyli m.in. gwarancje nienaruszalności chłopskiej własności wraz z prawem do dziedziczenia, zrównanie w prawach rolników indywidualnych z rolnictwem państwowym i spółdzielczym, zniesienie ograniczeń w obrocie gruntami rolnymi.

Władze PRL zgodziły się również na postulaty światopoglądowe, które dotyczyły swobody w budownictwie sakralnym oraz dostępu do praktyk religijnych na koloniach dla dzieci, w więzieniach i wojsku. Strajkujący uzyskali zapewnienie zwiększania nakładu prasy katolickiej. W porozumieniach mówiono o rozbudowie sieci szkół i przedszkoli oraz zmniejszeniu sprzedaży alkoholu na wsi. Porozumienia rzeszowsko-ustrzyckie nie dawały rolnikom indywidualnym prawa do tworzenia związku zawodowego. Formuła porozumienia, gdzie komitet strajkowy działający w imieniu Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych był stroną dla komisji rządowej, oznaczała zapowiedź uznania związku rolników.  

Sygnatariuszami porozumienia byli liderzy strajku, m.in. Jan Kułaj i Józef Ślisz, stronie rządowej przewodniczył wiceminister rolnictwa Andrzej Kacała. Dokument podpisali również reprezentanci NSZZ „S” Lech Wałęsa, Bogdan Lis i przewodniczący regionu rzeszowskiego Antoni Kopaczewski. Wśród doradców strajkujących znaleźli się prof. Andrzej Stelmachowski i prof. Walerian Pańko.  

NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych zarejestrowano 12 maja 1981 r., m.in. dzięki zabiegom prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego, wielkiego orędownika rolniczej „Solidarności”.  

W marcowym numerze Magazynu Solidarność przeczytają Państwo o proteście w Bydgoszczy i tzw. prowokacji bydgoskiej w 1981 roku na kanwie walki o rejestrację NSZZ „S” RI.