80 rocznica powstania Armii Krajowej

14 lutego 1942 roku rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, gen. Władysława Sikorskiego Związek Walki Zbrojnej przemianowano na Armię Krajową, tworząc „podziemne” siły zbrojne RP.

Armia Krajowa była największą, obok partyzantki jugosłowiańskiej dowodzonej przez Josipa Broz „Tito”, armią podziemną w okupowanej przez Niemców Europie. Liczyła latem 1944 r. 380 tys. zaprzysiężonych żołnierzy, w tym pod bronią ok. 55 tysięcy. Wywodziła się ze Związku Walki Zbrojnej, powołanego 13 listopada 1939 r. rozkazem gen. Sikorskiego. Realizowała swe cele przez walkę bieżącą i przygotowywanie powstania powszechnego. Dywersję i akcje specjalne prowadziły Związek Odwetu, „Wachlarz” i Kierownictwo Dywersji „Kedyw”.

W latach 1942–1943 akcja scalania podziemnego wysiłku wojskowego w kraju spowodowała, że dowództwu AK zostały podporządkowane organizacje uznające Rząd RP w Londynie: Narodowa Organizacja Wojskowa (NOW), siła zbrojna Stronnictwa Narodowego i Bataliony Chłopskie (BCh), organizacja wojskowa Stronnictwa Ludowego. Podporządkowały się także mniejsze organizacje.

Poza Armią Krajową pozostał odłam Narodowych Sił Zbrojnych (grupa „Szańca”), w dalszym ciągu nieufny co do kierunku aktywności i działalności AK, walczącej z wrogiem, ale i wspierającej sowietów w walce z hitlerowskimi Niemcami. NSZ uważały Związek Sowiecki, obok Niemiec, za głównego wroga Polski i tak go traktowały. Wyznaczyły też jasne polskie cele wojny, czego nie uczyniła AK. Stąd opory w scaleniu z AK, deklarującą współpracę wywiadowczą i militarną z „sojusznikiem naszych sojuszników” (ZSRS).

W trakcie akcji „Burza” ujawniono do lata 1944 r. wobec sowietów struktury konspiracyjne AK. Na Armii Krajowej i jej dowództwu ciąży też grzech zaniechania (m.in. z obawy przed zarzutem o kolaborację z Niemcami) wobec zbrodniczych wobec naszych rodaków poczynań UPA i ukraińskich nacjonalistów z OUN, dokonujących rzezi praktycznie bezbronnej ludności polskiej Wołynia i Galicji.

27 Wołyńska Dywizja AK została utworzona pod koniec 1943 roku, a więc pięć miesięcy po kulminacji rzezi naszych rodaków z lata 1943 r. dokonanej z inspiracji UPA. Trwa, z razu na emigracji (co oczywiste), zażarta dysputa o militarnym i politycznym znaczeniu Powstania Warszawskiego i o odpowiedzialności za jego wywołanie.

Komendant Główny AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych. Dowódcami AK byli Stefan Rowecki „Grot” (do 30 czerwca 1943 r.), Tadeusz Komorowski „Bór” (do 2 października 1944 r.) i „Niedźwiadek” (do 19 stycznia 1945 r.). Gen. Okulicki w wyniku prowokacji kontrwywiadu „Smiersz” (dowodził operacją i tym pierwowzorem wywiadu GRU gen. Iwan Sierow, który przesłuchiwał Okulickiego na Łubiance w 1940 r.), został uprowadzony w marcu 1945 r. wraz z 15 przywódcami Państwa Podziemnego. Sądzony w tzw. procesie szesnastu w Moskwie. Został prawdopodobnie zamordowany w grudniu 1946 r.

Głównym zadaniem AK było prowadzenie oporu zbrojnego przeciwko okupantowi hitlerowskiemu oraz przygotowanie ogólnokrajowego powstania. Podstawowymi formami działania był sabotaż, dywersja, wywiad i propaganda, a także wydawanie konspiracyjnej prasy.

Od lutego1944 roku, po wkroczeniu Armii Czerwonej na terytorium II RP, rozpoczęły się aresztowania wśród oficerów i żołnierzy AK. Sowieci swoje plany realizowali przy bierności aliantów zachodnich. Wobec niemożności działania w dotychczasowym kształcie postanowiono rozkazem z dnia 19 stycznia 1945 roku rozwiązać AK. Żołnierze AK oraz innych organizacji niepodległościowych byli prześladowani i niszczeni przez propagandę przez cały okres stalinowski, a niektórzy nawet w latach 90 XX w. Do 1956 r. wielu z nich zostało zamordowanych lub odbyło wieloletnie wyroki więzienia. Uznanie AK nastąpiła dopiero po 1956 roku, a uczciwe badania i oceny podziemia możliwe stały się po roku 1989. Ale i wówczas nie obyło się bez kontrowersji.

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej