Przypominamy jeden z ważnych dla Polski, dla polskiego świata pracy epizod z naszej najnowszej historii. Pozwala to – przynajmniej w drobnym wycinku, pokazać dzieło, jakie było udziałem Ojca Świętego i Jego rolę oraz znaczenie dla odbudowy naszej dumy, świadomości, wolności.

8 czerwca 1987 r. rozpoczęła się trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski, jak się miało okazać – ostatnia w politycznym i geopolitycznym kształcie PRL i całego tzw. bloku wschodniego.

Ojciec Święty utwierdził w nas wolę oporu wobec gnijącego reżimu i dał wskazówki na nadchodzące trudne lata. Czy z nich skorzystaliśmy? Pytanie pozostaje otwarte...

Przesłanie i nauczanie św. Jana Pawła II oraz heroizm życia Karola Wojtyły, księdza, biskupa, kardynała, biskupa Rzymu, filozofa, nauczyciela daleko przerasta wymiar bieżącej polityki.

Nie jest nam potrzebna nowa odsłona wojny polsko-polskiej, którą od lat fundują nam środowiska polityczne. Ktoś powie, że przecież Papieskie pielgrzymki wykraczały poza wymiar czysto religijny i niosły skutki polityczne i społeczne. Tak, to prawda – tym bardziej warto się wsłuchać w Jego nauczanie. Ale nie można, nikt nie ma prawa, by z Jego nauki i z myśli Kościoła robić sobie polityczną protezę na kolejną kampanię wyborczą we własnym egostycznym interesie zdobycia przywilejów i stanowisk.

Przypomnijmy zatem trudny rok 1987. Pielgrzymka przebiegała pod hasłem „Do końca ich umiłował”. Ojciec Święty od 8 do 14 czerwca 1987 r. odwiedził Warszawę, Lublin, Tarnów, Kraków, Szczecin, Gdynię, Gdańsk, Częstochowę i Łódź.

Papież Jan Paweł II wziął udział w II Kongresie Eucharystycznym w Warszawie oraz dokonał beatyfikacji Karoliny Kózkówny i bpa Michała Kozala. Było to ponowne budzenie zbiorowego ducha.
Ekipa generałów Jaruzelskiego i Kiszczaka, do której docierało przekonanie o nieuchronności zmian w bloku wschodnim, przyjęła przyjazd Papieża z dużymi nadziejami, tyle, że na propagandowe jej wykorzystanie. Polska, choć pogrążona w marazmie, nie była już tak szara i smutna jak podczas pielgrzymki w warunkach zawieszonego stanu wojennego z czerwca 1983 r. Obecność Ojca Świętego miała załagodzić napięcia między władzą a społeczeństwem. Na to liczono na szczytach PRL.

Reżim i jego służby obawiały się demonstracji i wystąpień środowisk opozycyjnych, głównie podziemnej „Solidarności”. SB i służby kontrwywiadu rozpoczęły i przeprowadziły operację obiektową „Zorza II”. Uruchomiono agenturę, szczególnie wśród kleru.

Tym razem Papież odwiedzał m.in. Trójmiasto, miejsce grudniowej masakry z 1970 i kolebkę „Solidarności”, modlił się przy pomniku Poległych Stoczniowców (odgrodzony szpalerem milicjantów, oficerów MW po cywilnemu i partyjnego aktywu) oraz w Warszawie – przy grobie zamordowanego przez SB w 1984 r. ks. Jerzego Popiełuszki.

Ojciec Święty odwiedził na Wybrzeżu najpierw Gdynię. Było to jedno z najważniejszych wydarzeń w historii tego miasta, które zgromadziło ćwierć miliona osób. 11 czerwca 1987 roku na skwerze Kościuszki Jan Paweł II wygłosił homilię do ludzi morza. Mniej znaną, ale arcyważną.

Jako pierwszą pozdrawiam Gdynię. Chociaż rosłem na ziemi polskiej daleko stąd, to jednak mogę powiedzieć, że rosłem równolegle z tym miastem, które stało się poniekąd symbolem naszej drugiej niepodległości. Wraz z całym moim narodem nie przestaję żywić wdzięczności dla tych, którzy to miasto, ten port bałtycki, tworzyli tutaj od podstaw, poniekąd z niczego. Mam na myśli zwłaszcza wielkiego Polaka, inżyniera Eugeniusza Kwiatkowskiego, a wraz z nim wszystkich jego współpracowników. Byli oni przedstawicielami tego pokolenia, które po wiekach na nowo zrozumiało, że dostęp do morza jest elementem konstytutywnym niepodległości Polski. Jednym z elementów bardzo doniosłych. Gdynia stała się więc wyrazem nowej woli życia narodu. Wyrazem przekonywającym i skutecznym.
Świat nie zapomni, że słowo Solidarność zostało wypowiedziane tu w nowy sposób.
Powiedziałem: solidarność musi iść przed walką. Dopowiem: solidarność również wyzwala walkę. Ale nie jest to nigdy walka przeciw drugiemu. Walka, która traktuje człowieka jako wroga i nieprzyjaciela – i dąży do jego zniszczenia. Jest to walka o człowieka, o jego prawa, o jego prawdziwy postęp: walka o dojrzalszy kształt życia ludzkiego. Wtedy bowiem to życie ludzkie na ziemi staje się „bardziej ludzkie”, kiedy rządzi się prawdą, wolnością, sprawiedliwością i miłością

nauczał Jan Paweł II.

Nazajutrz podczas postkania z młodzieżą na Westerplatte padły znamienne słowa:

Każdy z was, młodzi przyjaciele, znajduje też w życiu jakieś swoje „Westerplatte”. Jakiś wymiar zadań, które trzeba podjąć i wypełnić. Jakąś słuszną sprawę, o którą nie można nie walczyć. Jakiś obowiązek, powinność, od której nie można się uchylić. Nie można „zdezerterować”. Wreszcie – jakiś porządek prawd i wartości, które trzeba „utrzymać” i „obronić”, tak jak to Westerplatte, w sobie i wokół siebie.

W Gdańsku, w obecności milionowej rzeszy wiernych, wybrzmiało przesłanie; jakże aktualne, nadal dedykowane tym, którzy chcą rosnąć dla siebie, dla swego – na podziale, na osłabianiu ducha i woli rozbitego narodu:

Jeden drugiego brzemiona noście – to zwięzłe zdanie Apostoła jest inspiracją dla międzyludzkiej i społecznej solidarności. Solidarność to znaczy jeden i drugi, a skoro brzemię, to brzemię niesione razem, we wspólnocie. A więc nigdy: jeden przeciw drugiemu. Jedni – przeciw drugim. I nigdy „brzemię” dźwigane przez człowieka samotnie. Bez pomocy drugich. Nie może być walka silniejsza od solidarności. Nie może być program walki ponad programem solidarności. Inaczej – rosną zbyt ciężkie brzemiona. (…) Gorzej jeszcze, gdy mówi się: naprzód walka – (…) to bardzo łatwo drugi czy drudzy pozostają na „polu społecznym” przede wszystkim jako wrogowie. Jako ci, których trzeba zwalczyć, których trzeba zniszczyć. Nie jako ci, z którymi trzeba szukać porozumienia, z którymi wspólnie należy obmyślać, jak „dźwigać brzemiona”.

fot. IPN BU