I. Bo to Twoje prawo…

Prawo do tworzenia związków zawodowych zostało zapisane w Konstytucji RP.

Działalności związków zawodowych w Polsce poświęcony został art. 59 Konstytucji RP:

1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych (…).
2. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.
3. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie (…).
4. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.

II. Bo sam możesz bronić swoich interesów…

Związek Zawodowy to grupa pracowników chcących wspólnie działać w obronie swoich praw, ale także w celu wynegocjowania z pracodawcą lepszego wynagrodzenia oraz polepszenia warunków pracy. W zakładach, w których jest związek zawodowy, z reguły są wyższe płace, a praca jest bezpieczniejsza. 

Związek zawodowy to grupa pracowników, którzy organizują się po to, aby mieć siłę, dzięki której mogą mieć wpływ na swoje warunki pracy. Nie jest to jakaś instytucja usługowa, do której wystarczy się zapisać, a ktoś inny zrobi coś za ciebie. Związek zawodowy to forma samoorganizacji, która pozwala samemu osiągać cele.

III. Bo razem bezpieczniej…

Dzięki przynależności do związku zawodowego nie jesteś sam ze swoimi problemami. Masz do kogo zwrócić się o pomoc.

W sprawach pracowniczych na szczeblu zakładu pracy członkowie zakładowej organizacji znajdą wsparcie w komisji zakładowej. I tak na przykład pracodawca ma obowiązek zawiadomić związek zawodowy o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartą na czas nieokreślony i określony. Jeżeli zakładowa organizacja związkowa uważa, że wypowiedzenie jest nieuzasadnione, może w ciągu 5 dni od otrzymania zawiadomienia zgłosić na piśmie pracodawcy umotywowane zastrzeżenia. Brak konsultacji związkowej w tzw. indywidualnej sprawie może przesądzić o przegraniu przez pracodawcę sprawy w sądzie.

Centrale związkowe, jak np. NSZZ „Solidarność”, dysponują prawnikami oraz ekspertami z różnych dziedzin.

Region Gdański NSZZ „Solidarność” zapewnia członkom Związku profesjonalne poradnictwo prawne. Bezpłatnych porad udziela zespół doświadczonych radców i doradców prawnych.

IV. Bo dzięki związkom zawodowym masz wpływ na to, co się dzieje w Twoim zakładzie pracy

Zgodnie z art. 26 ustawy o związkach zawodowych do zakresu działania zakładowej organizacji związkowej należy:

1. zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy oraz w indywidualnych sprawach osób wykonujących pracę zarobkową w zakresie związanym z wykonywaniem tej pracy;
2. zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy lub organu samorządu załogi w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw osób wykonujących pracę zarobkową;
3. sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;
4. kierowanie działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałanie z Państwową Inspekcją Pracy;
5. zajmowanie się warunkami życia emerytów i rencistów.

Ponadto to związki zawodowe mają wpływ na dysponowanie zakładowym funduszem świadczeń socjalnych. Artykuł 27 ustawy o związkach zawodowych mówi, że co prawda pracodawca ustala zasady wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, ale musi to zrobić w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową. Również przyznawanie świadczeń z funduszu jest dokonywane w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową.

V. Bo tylko związki zawodowe mogą zawrzeć układ zbiorowy pracy z pracodawcą

Związek zawodowy, obok strony pracodawców, to główny uczestnik dialogu społecznego. Ukoronowaniem dialogu społecznego są UKŁADY ZBIOROWE PRACY, które mogą z pracodawcą zawierać tylko związki zawodowe.

Układy zbiorowe pracy gwarantują lepsze niż wynikające z Kodeksu pracy warunki płacy i pracy. Zapisy w układach dotyczą najczęściej wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń na rzecz pracownika lub jego rodziny. 

W Polsce tylko co 10 pracownik objęty jest układem zbiorowym pracy, we Francji to aż 99 procent pracowników. W wielu krajach tzw. starej Unii Europejskiej ponad 70 procent pracowników może korzystać z benefitów, jakie dają układy zbiorowe pracy.

VI. Bo związki zawodowe mają wpływ na warunki i bezpieczeństwo w miejscu pracy

Jednym z zadań związków zawodowych jest sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów bezpieczeństwa, higieny i kultury pracy.

Społeczna inspekcja pracy funkcjonuje tylko w zakładach, w których działają związki zawodowe. To właśnie organizacje reprezentujące pracowników wystawiają kandydatów i przeprowadzają wybory społecznego inspektora pracy. Związki zawodowe również nadzorują działalność społecznej inspekcji pracy.

Społeczny inspektor pracy reprezentuje wszystkich pracowników, również czynne prawo jego wyboru przysługuje wszystkim osobom zatrudnionym w zakładzie pracy. Społeczny inspektor pracy powinien spełniać pewne wymagania: powinien być członkiem związku zawodowego, choć decyzja związków zawodowych może być taka, że będzie to osoba nieprzynależąca do związków zawodowych.

VII. Bo związki zawodowe mają wpływ na politykę państwa…

Wielu spraw dotyczących pracowników nie da się rozwiązać na poziomie zakładu pracy, potrzebne są zmiany prawne, które mogą być przeprowadzane na drodze ustawowej.

W Polsce instytucjami dialogu społecznego są Rada Dialogu Społecznego oraz wojewódzkie rady dialogu społecznego.

W ostatnich latach dzięki naciskowi central związkowych, w tym przede wszystkim NSZZ „Solidarność”, udało się m.in.:

• Obniżyć wiek emerytalny z 67 lat do 60 dla kobiet i 65 dla mężczyzn;
• Wprowadzić ograniczenia w handlu w niedziele, dzięki czemu setki tysięcy pracowników tej branży może spędzić wolny czas z rodziną;
• Wprowadzić obowiązek dla pracodawcy zawarcia na piśmie umowy z pracownikiem przed podjęciem przez niego pracy. Umożliwia to skuteczniejszą walkę z syndromem pierwszej dniówki i pracą na czarno;
• Wprowadzić minimalną godzinową stawkę za pracę;
• Ograniczyć umowy śmieciowe;
• Wprowadzić odliczenia od dochodu wydatków z tytułu składek na rzecz związków zawodowych.
• Wprowadzić możliwość tzw. zabezpieczenia – sąd może nakazać pracodawcy, który zwolnił działacza związkowego  zatrudniania go do czasu prawomocnego wyroku.

VIII. Bo związki zawodowe reprezentują pracowników na forum Unii Europejskiej

Coraz częściej problemy pracowników wykraczają poza granice państw, a decyzje w naszych sprawach zapadają na forum Unii Europejskiej.

 NSZZ „Solidarność” od lat współpracuje ze związkami na całym świecie. Jest członkiem (afiliantem) międzynarodowych organizacji związkowych, które reprezentują miliony pracowników z całego świata. Największe z nich to Międzynarodowa Konfederacja Związków Zawodowych i Europejska Konfederacja Związków Zawodowych.

Europejski dialog społeczny obejmuje uzgodnienia partnerów społecznych z Komisją Europejską oraz innymi organami UE, obligatoryjne procedury konsultacji zagadnień z obszaru polityki społecznej, oraz dialog autonomiczny (w tym sektorowy) mogący, zgodnie z art. 155 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, prowadzić do zawierania porozumień zbiorowych. Na poziomie przedsiębiorstwa realizowany jest przede wszystkim poprzez instytucję europejskich rad zakładowych.

IX. Bo masz dostęp do szkoleń i informacji

Ogólnokrajowe centrale związkowe dysponują bazą szkoleniową i informacyjną. Także w Regionie Gdańskim NSZZ „Solidarność” stale prowadzone są szkolenia działaczy związkowych w zakresie m.in. Kodeksu pracy, negocjacji z pracodawcą, rozwoju związku, pracy związkowych komisji rewizyjnych, skarbników czy jak radzić sobie ze stresem.

Związki zawodowe pozyskują również fundusze z  projektów europejskich, dzięki czemu mogą prowadzić programy szkoleniowe, na przykład podnoszące kwalifikacje pracowników czy szkolenia językowe.

Region Gdański  NSZZ „Solidarność” wydaje miesięcznik „Magazyn Solidarność” oraz tygodnik „Internetowy Biuletyn Informacyjny Solidarność”. Posiada również stronę internetową www.solidarnosc.gda.pl oraz profil na Facebooku.

Już kilkanaście tysięcy osób wzięło udział w szkoleniach realizowanych w ramach projektów europejskich, w których Region Gdański NSZZ „Solidarność” był liderem lub partnerem.

X. Bo masz dodatkowe benefity

Duże centrale związkowe zapewniają swoim członkom dodatkowe benefity. Na legitymację związkową można uzyskać rabat na stacjach paliw, zniżki na wczasy czy ubezpieczenia.

Część umów pomiędzy związkami zawodowymi a firmami zawierana jest na poziomie krajowym, część na poziomie regionalnym, niektóre duże organizacje zakładowe pozyskują dodatkowe benefity dla swoich członków. (jakie benefity daje legitymacja członkowska piszemy obok).

Ośmiogodzinny dzień pracy, wolne weekendy, płatne chorobowe, urlopy – to wszystko wydaje się nam w dzisiejszych czasach oczywiste. Jednak jeszcze na początku ubiegłego wieku pracownicy nie mogli nawet marzyć o takich uprawnieniach. Poprawa warunków życia i pracy, postęp w prawie pracy to zasługa przede wszystkim związków zawodowych. I tak, jak nie ma lepszego ustroju niż demokracja, przy jej wszystkich wadach, tak nie ma lepszej formy organizowania się pracowników niż związki zawodowe. Indywidualny pracownik jest tylko nieliczącym się trybikiem w machinie firmy.
Kraje, w których jest duże uzwiązkowienie, to jednocześnie te, w których żyje się najlepiej. Wśród państw o najwyższym poziomie przynależności do związków zawodowych przodują kraje Skandynawii. Ranking otwiera Islandia, gdzie do związków zawodowych należy ponad 90 proc. pracowników, w Danii i Szwecji ponad 60 proc., a w Finlandii czy Norwegii ponad 50 proc.
O sile związku zawodowego stanowi liczba jego członków. Jeśli chcesz, aby organizacja związkowa w Twoim zakładzie pracy była silniejsza i bardziej efektywna, Ty musisz do tego związku należeć. Twoje uczestnictwo w związku przekłada się na jego siłę i skuteczność. Pracodawca inaczej rozmawia  z działaczem związkowym, za którym stoi 10 procent załogi, a inaczej, gdy jest to 50 procent i więcej.

Dlatego nie czekaj, zapisz się do związku zawodowego. A jeżeli go nie ma w Twoim zakładzie, to go załóż.

Małgorzata Kuźma

Tu jest publikacja „Razem bezpieczniej. Dlaczego warto należeć do związku zawodowego” Zachęcamy do lektury!