Z szacunkiem, ale bez przesady
Stosowanie wielkich liter wymaga nie tylko znajomości zasad pisowni, ale także zwyczajów i wrażliwości językowej.
Tytuły naukowe i zawodowe, nazwy godności
Zgodnie z zasadami tytuły naukowe i zawodowe: magister, profesor, inżynier, licencjat oraz nazwy godności: prezydent, premier, minister, rektor, papież, biskup, generał, prezes, dyrektor pisze się małą literą.
Są jednak sytuacje, gdy należy – lub można – pisać te wyrazy wielką literą.
Profesor Edward Polański w Nowym słowniku ortograficznym PWN zwraca uwagę na to, że „chociaż małą literą piszemy nazwy godności współczesnych i historycznych oraz tytułów naukowych i zawodowych (np. prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, premier, wojewoda kaliski), to nazwy urzędów jednoosobowych w aktach prawnych pisze się wielką literą: …akceptuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej; …zatwierdza Prezes Rady Ministrów; Obrady Sejmu otwiera Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Jednak zgodnie ze zwyczajem pisownię wielkimi literami można stosować również w tekstach o innym przeznaczeniu, pod warunkiem że nazwa taka odnosi się do konkretnej osoby i występuje w pełnym brzmieniu: Dziś Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej odwiedził nasze miasto; Jan Kowalski został powołany na stanowisko Wojewody Koszalińskiego.
Wydarzenia i akty dziejowe
W nazwach wydarzeń i aktów dziejowych, takich jak: powstanie warszawskie, druga wojna światowa, pokój toruński, konferencja genewska – stosuje się małą literę.
Wielką literą ze względów uczuciowych
Nazwy tytułów naukowych, zawodowych i godności oraz wydarzeń i aktów dziejowych można także napisać wielką literą ze względów uczuciowych i grzecznościowych. Wynika to z postawy uczuciowej piszącego – np. szacunku, miłości, przyjaźni – w stosunku do osób, do których pisze, lub w stosunku do tego, o czym pisze.
Wielką literą pisze się nazwy adresatów w listach prywatnych i oficjalnych, w urzędowych podaniach, a także nazwy osób bliskich adresatowi lub piszącemu oraz przymiotniki i zaimki, które się do nich odnoszą. Można również wyróżnić nazwy osób trzecich, jeśli są one bliskie nadawcy lub odbiorcy, np.: Kochana Mamo! Spotkałam dziś Dziadka jadącego do Pana Profesora, który uratował Mu życie.
Ze względów uczuciowych lub dla uwydatnienia szacunku można pisać wielką literą takie wyrazy, jak: Ojczyzna, Orzeł Biały, Naród, Państwo, Rząd oraz nazwy wydarzeń dziejowych, np.: Powstanie Warszawskie, Unia Lubelska.
Nadużywanie wielkich liter
Czytając różne teksty, w tym także pisma urzędowe, zastanawiam się, czy wszyscy adresaci pałają aż tak gorącymi uczuciami do wójtów czy starostów, że pisząc np. nazwy godności nagminnie stosują wielką literę, np.: W spotkaniu Pana Prezydenta z Panią Burmistrz w Urzędzie Miasta uczestniczyli także Wybitni Obywatele naszego Województwa, na czele z Panem Prezesem…
Używanie wielkich liter w celu wyrażenia szacunku dla przełożonych, przywiązania do miejsca zamieszkania i historii naszego kraju jest godne naśladowania, ale trzeba pamiętać o tym, że każda przesada może sugerować nieznajomość zasad pisowni, lizusostwo, a nawet wywoływać odwrotny skutek: ośmieszenie lub przedstawienie osób i faktów w karykaturalnym świetle.
UWAGA: nazwy okręgów administracyjnych współczesnych i historycznych należy pisać małą literą, np.: województwo pomorskie, powiat kartuski.
Barbara Ellwart