Wskutek albo na skutek

Kiedy stosujemy słowo wskutek? Jakie jest jego pochodzenie? Dlaczego nie wolno mówić i pisać „na wskutek”?

Podchwytliwe przykłady

Które zdania są poprawnie napisane, a w których występuje błąd?

W przykładach:

1. Na skutek wypadku przez kilka miesięcy kulała.

2. Wskutek pożaru stracili cały dobytek.

3. Na wskutek przymrozków czereśnia miała mało owoców.

4. Dzięki chorobie nie przystąpił do egzaminów.

pierwsze dwa zdania napisane są poprawnie, natomiast w zdaniach trzecim i czwartym występują błędy. Poniżej wyjaśnię, na czym one polegają.

Definicja, przykłady

Wskutek (lub na skutek) to przyimek, który łącząc się z rzeczownikiem (lub innym wyrazem w jego funkcji), ‘tworzy wyrażenia określające przyczynę, zwykle negatywną’. Rzeczowniki łączące się z przyimkami wskutek lub na skutek zawsze występują w dopełniaczu.

Przykłady:

Wskutek karambolu nie działała komunikacja miejska.

Wskutek zderzenia samochodu z motocyklem zginęły dwie osoby.

Wskutek choroby opuścił kilka wykładów.

Jest zarozumiałym impertynentem i wskutek tego nie ma przyjaciół.

Synonimy

Przyimek wskutek można zastąpić synonimami oraz wyrazami lub wyrażeniami bliskoznacznymi: na skutek, skutkiem, w efekcie, w konsekwencji, w rezultacie, w wyniku, w następstwie, z powodu; na przykład:

Na skutek karambolu zamknięto przejazd przez most.

W wyniku ciężkiej, długotrwałej pracy w nieludzkich warunkach stał się kaleką.

Jan awansował w wyniku znakomitych efektów w pracy.

Z powodu katastrofy budowlanej zamknięto stadion.

Pochodzenie

Przyimek złożony wskutek stanowi zrost dawniej pisanego oddzielnie wyrażenia – składającego się z przyimka „w” i rzeczownika „skutek”.

Paradoks polega na tym, że „wskutek” – w wyrażeniu z rzeczownikiem – wskazuje przyczynę, po której zwykle następuje efekt (rezultat, skutek), zaś sam rzeczownik „skutek” znaczy ‘następstwo jakiegoś działania’.

Częsty błąd

Przyimek wskutek często zastępowany jest błędnym wyrażeniem przyimkowym „na wskutek”.

Błąd powstał w wyniku kontaminacji*), czyli nieprawidłowego zmieszania słowa „wskutek” z wyrażeniem „na skutek”. Tej błędnej formy („na wskutek”) nie należy stosować.

Dlaczego „wskutek” nie można zastąpić słowem „dzięki”

Słowo „dzięki” odnosi się do zjawisk korzystnych i pożądanych, na przykład w zdaniu „Dzięki tobie zdałam egzamin.” – pozytywna przyczyna powoduje pozytywny rezultat.

Natomiast wyraz „wskutek”, łącząc się z rzeczownikami typu: choroba, wypadek, pożar, przestępstwo odnosi się do zjawisk niekorzystnych, takich, których wolelibyśmy unikać i dlatego błędem byłoby stwierdzenie (zawierające rażący dysonans): „Dzięki pożarowi stracili wszystko.”.

Barbara Ellwart

 

*) Kontaminacja – to zjawisko słowotwórcze oznaczające połączenie (skrzyżowanie) dwóch (lub więcej) wyrazów albo wyrażeń (zwykle zbliżonych semantycznie); w wyniku którego powstaje (często nieprawidłowe) słowo lub wyrażenie, zwrot. Kontaminacji podlegają też często związki frazeologiczne. Oto przykłady błędnych kontaminacji:

• pełnić rolę – powstało ze zmieszania: „pełnić funkcję” i „grać/odgrywać rolę

• jak na ironię losu – „ironia losu” i „jak na ironię

• przykładać do czegoś wagę – „przykładać do czegoś miarę” i „przywiązywać do czegoś wagę”

• w każdym bądź razie – „w każdym razie” i „bądź co bądź”;

• dzięki bardzo – „dziękuję bardzo” i „wielkie dzięki

• wywrzeć piętno – „wywrzeć nacisk” i „odcisnąć piętno

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej