Uparty sweter

Zima zbliża się milowymi krokami. W nocy zdarzają się przymrozki, a w dzień też jest coraz chłodniej i dlatego chętnie wkładamy swetry albo chociaż jeden… I tu, niestety, często występuje błąd, bo zamiast „sweter” pojawia się „swetr”.

Dlaczego niepoprawna forma zastępuje „sweter”

Prawdopodobnie forma „sweter” kojarzy się niektórym użytkownikom języka polskiego z gwarową formą „wiater” i dlatego analogicznie do poprawnej formy „wiatr” osoby te stosują błędną formę „swetr”.

Językoznawcy, szukając przyczyn popełniania błędu, zwracają uwagę na odmianę wyrazu „sweter”.

 

Liczba pojedyncza  Liczba mnoga
Mianowniksweterswetr-y
Dopełniaczswetr-aswetr-ów
Celownikswetr-owiswetr-om
Bierniksweterswetr-y
Narzędnikswetr-emswetr-ami
Miejscownikswetrz-eswetr-ach
Wołaczswetrz-eswetr-y

Obserwacja tematu fleksyjnego tego rzeczownika pozwala zauważyć, że w większości przypadków występuje temat: „swetr-”. To powoduje, że przenoszony jest do mianownika liczby pojedynczej. W przeszłości nasi przodkowie tak czynili z wieloma słowami, które miały różne formy tematu fleksyjnego. Z reguły do mianownika – wcześniej lub później – przenosił się temat dominujący. Tak stało się ze słowem „szewc”, który w staropolszczyźnie brzmiał „szwiec”.

Jak „szwiec” został „szewcem”

Pierwotnie w języku polskim istniało więcej samogłosek. Z biegiem lat niektóre zanikały lub zmieniały się. Takie zjawiska zachodziły także w wyrazie „szewc”. W wyniku zmian, w pewnym okresie występowały dwa tematy fleksyjne w odmianie dzisiejszego wyrazu „szewc”; były to: „szwiec” i „szewc”. Ponieważ temat „szewc” dominował, ostatecznie utrwalił się i w mianowniku. W ten sposób mamy obecnie wyraz „szewc” (szewc-a, szewc-owi, …).

Nieugięty sweter

Wyraz sweter do tej pory nie poddał się opisanej (na przykładzie wyrazu szewc) tendencji. Chociaż temat fleksyjny tego wyrazu częściej przyjmuje formę „swetr-” (znika „e ruchome”), to jednak nadal – zgodnie z normą – w mianowniku jest sweter.

Przykłady:

Jan kupił nowy sweter.

Maria nie ma swetra.

Zbigniew nie lubi swetrów i dlatego nigdy nie widziałam go w swetrze.

Ciekawostka

Wyraz sweter pochodzi od angielskiego „sweater”. Słowo to stanowi przykład obcego wyrazu, który przystosował się do polskiego systemu odmiany z „e ruchomym” (sweter-swetra). Zjawisko to obserwujemy w wielu wyrazach rodzimych: pies – psa, kotek – kotka.

Barbara Ellwart

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej