Pisownia wyrazów złożonych typu: pierwszoklasista, dwuipółletni, 10-metrowy, które zawierają liczebniki pisane słownie lub zaczynają się od liczby, budzi wiele wątpliwości. Najczęściej zadawane są pytania: „Kiedy złożenia z liczebnikiem pisane są jako jedno słowo?”, „Kiedy umieszczamy łącznik?”, „Czy można dopisywać końcówki fleksyjne po cyfrach?”.

Wyrazy złożone – z liczebnikiem pisanym słownie

Zgodnie z obowiązującymi zasadami, złożenia, w których skład wchodzą liczebniki pisane słownie, zawsze tworzą jedno słowo, bez odstępów (spacji) i łączników (dywizów).

Przykłady:

• Na scenę wszedł pierwszoklasista.
• Profesor przygotował półtoragodzinny wykład.
• Na plac budowy przywieziono dziesięciometrowy pręt.
• Dwuipółletni chłopczyk przewrócił się.
• Przedstawiciele lewicy wzięli udział w pierwszomajowym pochodzie.
• Drugoplanowy aktor otrzymał nagrodę.
• Trzecioligowa drużyna zagrała ciekawy mecz.

Wyrazy złożone – z liczbą w pierwszej części

W wyrazach złożonych z liczbą w pierwszej części stosuje się łącznik (dywiz) bez odstępów (bez spacji).

Przykłady:

• Rozpoczęły się uroczystości 3-majowe.
• Jan dostał 10-złotowy banknot.
• Rodzice hucznie obchodzili 20-lecie małżeństwa.
• Na XXX-lecie istnienia firmy przybyło wielu gości.
• 90-letni staruszek podróżował razem z dziećmi i wnukami.

Uwaga! Po cyfrach nigdy nie dopisujemy końcówek fleksyjnych.

Niepoprawne jest dopisywanie końcówek fleksyjnych po cyfrach rzymskich lub arabskich.

Poprawny jest zapis: 10-metrowy, (ale nie należy pisać: 10-cio metrowy – bo to błąd).

Poprawny jest zapis: 20-lecie (ale nie należy pisać: 20-sto lecie – bo to błąd).

Inne przykłady świadczące o tym, że po cyfrach nigdy nie dopisujemy końcówek fleksyjnych:

• poprawnie: To było w IV w. p.n.e. (błąd: IV-tym, błąd: IV-ym);
• poprawnie: Córka uczęszcza do 6. klasy. (błąd: 6-tej, błąd: 6-ej);
• poprawnie: Chętnie wspominają lata 70. i 80.  (błąd: lata 70-te).

Kropki po liczebniku porządkowym zapisanym cyfrą (liczbą)

W ostatnich dwóch zdaniach zastosowano kropki; po liczebniku porządkowym zapisanym cyfrą arabską „6” oraz po liczbach: „70” i „80”, ale nie zawsze jest konieczne stawianie kropek.

Kiedy nie stawiamy kropki po liczebniku porządkowym zapisanym cyfrą (liczbą)?

Jeżeli z kontekstu jednoznacznie wynika, że użyto liczebnika porządkowego, po cyfrze arabskiej nie trzeba stawiać kropki ani w formie mianownikowej, ani w pozostałych przypadkach gramatycznych.

Na przykład w zdaniach:

W roku 1970 lato było upalne. oraz Cała praca jest ciekawa, ale rozdział 3 trzeba jeszcze poprawić.

kropkę po „1970” i po „3” można opuścić.

Uwaga! Po liczebnikach wyrażonych cyframi rzymskimi nie stawiamy kropki, np. Jan Kochanowski żył w XVI w.

Rzeczowniki odliczebnikowe

Rzeczowniki odliczebnikowe zawsze zapisuje się słowami, np.:

• Sportowiec z Polski znalazł się w pierwszej dziesiątce.     (błąd: w pierwszej 10-tce).
• O trzynastce niektórzy mówią, że to pechowa liczba.
• Szóstka to najlepsza ocena w szkole.

Barbara Ellwart